Inspektor pracy poinformował pracodawcę o zamiarze przeprowadzenia kontroli zdalnej. Przedsiębiorca wyraził zgodę. Przeprowadzeniu kontroli w takim trybie sprzeciwiła się jednak zakładowa organizacja związkowa. Zarzuciła inspektorowi oraz pracodawcy, że kontrola zdalna nie została skonsultowana ze stroną związkową w ramach współdziałania między inspektorem a związkami zawodowymi w toku wykonywania czynności kontrolnych. Czy związek zawodowy miał prawo kwestionować samodzielne ustalenia między przedsiębiorcą a inspektorem?
Tradycyjnie inspektorzy pracy wykonują swoje czynności kontrolne w terenie – w siedzibie podmiotu kontrolowanego lub w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Natomiast poszczególne czynności kontrolne mogą być wykonywane także w siedzibie jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy. Okres epidemii wymusił jednak zastosowanie rozwiązań bardziej elastycznych w zakresie miejsca prowadzenia czynności kontrolnych niż te, które wynikają bezpośrednio z ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1251). Mowa tu o kontrolach zdalnych oraz hybrydowych, które mogą być stosowane wobec podmiotów kontrolowanych mających status przedsiębiorców.
Nowa regulacja
Podstawą prawną kontroli zdalnych przedsiębiorców realizowanych przez organy PIP nie jest ustawa o PIP, lecz przepisy znowelizowanej ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162). Zgodnie z nowym art. 51 ust. 3a kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzone za zgodą przedsiębiorcy w sposób zdalny za pośrednictwem operatora pocztowego (w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1041; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320) lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej (w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344), jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli lub przemawia za tym charakter prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.
Z przywołanej wyżej regulacji wynikają dwa podstawowe wnioski – po pierwsze kontrola zdalna jest możliwa tylko względem podmiotu mającego status przedsiębiorcy, a po drugie można ją przeprowadzić tylko wówczas, gdy przedsiębiorca wyrazi dobrowolną zgodę na taką formę.
Przedstawiciele pracowników
W sytuacji gdy u pracodawcy mającego status przedsiębiorcy funkcjonują organizacje związkowe, w tym mające status zakładowych, przeprowadzenie kontroli w trybie zdalnym bez osobistej wizyty inspektora może być związkowcom nie na rękę, np. ze względu na utrudniony osobisty kontakt z kontrolującym. Ale czy w takiej sytuacji obowiązkiem inspektora pracy jest zwrócenie się do organizacji związkowych o zajęcie stanowiska w sprawie planowanej kontroli w trybie zdalnym? I czy przedsiębiorca, do którego wpłynie taka propozycja inspektora, ma obowiązek konsultować decyzję w tej sprawie z organizacjami związkowymi, w tym mającymi status zakładowych?
Należy uznać, iż zarówno inspektor pracy nie ma obowiązku konsultowania zamiaru przeprowadzenia kontroli zdalnej ze związkami zawodowymi funkcjonującymi u danego przedsiębiorcy, jak i przedsiębiorca nie musi uzgadniać swojej decyzji z organizacjami związkowymi, niezależnie od ich rangi. Prawo przedsiębiorców, a także ustawy o PIP i związkach zawodowych nie zawierają bowiem regulacji, z których wynikałby obowiązek konsultacyjny w omawianej kwestii.
Podstawą prawną konsultowania przez inspektora pracy zamiaru przeprowadzenia kontroli zdalnej z organizacjami związkowymi nie może być również w szczególności art. 29 ustawy o PIP, który to przepis określa obowiązek współdziałania inspektora z przedstawicielami pracowników, w tym stroną związkową, w toku wykonywania czynności kontrolnych. [przykład]
przykład
Chybione zarzuty
Inspektor pracy ma zamiar przeprowadzić kontrolę wybranych zagadnień dotyczących prawnej ochrony pracy. Uwzględniając zakres kontroli, istnieje możliwość jej przeprowadzenia w trybie zdalnym. Inspektor wystosował więc do przedsiębiorcy, który będzie kontrolowany, żądanie, zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 4/21 głównego inspektora pracy z 19 stycznia 2021 r. Przedsiębiorca pozytywnie odniósł się do treści pouczenia w sprawie możliwości przeprowadzenia kontroli zdalnej (odesłał wypełnione żądanie w postaci elektronicznej na właściwy adres e-mail). Inspektor pracy przystąpił do kontroli zdalnej, informując – telefonicznie –funkcjonującą u tego pracodawcy zakładową organizację związkową o tematyce i zakresie przeprowadzanej kontroli. Organizacja związkowa skierowała do PIP skargę na inspektora pracy, zarzucając mu brak uzgodnienia na podstawie art. 29 ustawy o PIP, tj. brak współdziałania w kwestii przeprowadzenia kontroli w trybie zdalnym. Osobny zarzut – w zakresie braku skonsultowania kwestii zgody na przeprowadzenie kontroli w trybie zdalnym – dotyczył również przedsiębiorcy.
Skarga związku zawodowego nie ma szans na powodzenie. Zarzut kierowany w stronę inspektora nie ma oparcia w obowiązujących przepisach – ustawa o PIP mówi bowiem o współdziałaniu „w toku wykonywania czynności kontrolnych”. Natomiast podjęcie pozytywnej lub negatywnej decyzji w sprawie kontroli zdalnej nie następuje „w toku wykonywania” czynności kontrolnych, tylko poprzedza realizację tych czynności. Współdziałanie „w toku kontroli” polega m.in. na informowaniu o tematyce i zakresie kontroli, analizowaniu zgłoszonych uwag i spostrzeżeń, informowaniu o wynikach kontroli i podjętych decyzjach czy udzielaniu informacji z zakresu prawa pracy.
Zarzut kierowany pod adresem przedsiębiorcy również nie zostanie pozytywnie rozpatrzony. Podjęcie zgody na przeprowadzenie kontroli w trybie zdalnym jest bowiem wyłączną i samodzielną decyzją podmiotu, który będzie kontrolowany. Ewentualne konsultowanie takiej decyzji należałoby rozpatrywać wyłącznie w kategoriach dobrej woli – w ramach współpracy z organizacją związkową. ©℗
Uwaga! Informacja w sprawie możliwości przeprowadzenia kontroli w trybie zdalnym zawarta jest w pouczeniu stanowiącym integralną część żądania przesyłanego do przedsiębiorcy przez inspektora pracy. Zgodnie z treścią pouczenia zgodę na prowadzenie kontroli w trybie zdalnym podejmuje podmiot kontrolowany. ©℗
