Zatrudniliśmy 20 stycznia 2021 r. pracownika wynagradzanego w sposób zmienny (akord). Za styczeń uzyskał wynagrodzenie w wysokości 1513,76 zł, 3 lutego w czasie dniówki roboczej (w szóstej godzinie pracy) uległ zaś wypadkowi przy pracy i otrzymał zwolnienie lekarskie do końca miesiąca. Jak obliczyć mu zasiłek chorobowy ‒ czy uzupełnić wynagrodzenie za pracę wykonaną 1 lutego, przed wypadkiem, czy przyjąć wynagrodzenia innych współpracowników? Na takim samym stanowisku pracuje 11 osób. Obliczyliśmy zarobek pracownika z 1 lutego i wyniósł 90 zł.

odpowiedź

W tym przypadku pracownikowi należy obliczyć zasiłek chorobowy z wynagrodzeń uzyskanych za luty przez pracowników zatrudnionych na tym samym stanowisku pracy i podobnie wynagradzanych. Nie bierzemy pod uwagę wynagrodzenia pracownika za styczeń ani też nie uzupełniamy za luty, bo pracownik nie przepracował całego dnia roboczego.
Od pierwszego dnia niezdolności
Pracownikowi, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, w przeciwieństwie do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego, przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu. Oznacza to, że przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Nie jest więc wymagane zaliczenie okresu wyczekiwania, czyli pozostawania w ubezpieczeniu społecznym przez co najmniej 30 dni. Oczywiście zasiłek przysługuje wtedy, gdy zdarzenie zostanie faktycznie zakwalifikowane przez zespół powypadkowy jako wypadek przy pracy spełniający definicję zawartą w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Podstawą do otrzymania zasiłku jest protokół powypadkowy stwierdzający to zdarzenie oraz zaświadczenie lekarskie potwierdzające niezdolność do pracy nim spowodowaną.
Prawo do zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego ustala oraz zasiłki te wypłaca płatnik, którym jest:
  • pracodawca zobowiązany do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłaty;
  • ZUS ‒ w pozostałych przypadkach (np. po ustaniu zatrudnienia).
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Na ogólnych zasadach
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikom stosuje się zasady określone w rozdziale 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zatem podstawę zasiłku wypadkowego należy obliczać według tych samych zasad, które obowiązują dla podstawy zasiłku z ubezpieczenia chorobowego. Tworzy ją przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy. U pracowników z krótszym okresem zatrudnienia podstawę ustala się jako przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. W odrębny sposób ustala się też podstawę wymiaru zasiłków dla osób, które zachorowały przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, tj. już w pierwszym miesiącu pracy lub w drugim, gdy pierwszy miesiąc nie był pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia. W takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. W tym celu dokonuje się tzw. uzupełnienia wynagrodzenia i ono, po odliczeniu części 13,71 proc. z tytułu składek społecznych finansowanych przez pracownika, stanowi podstawę zasiłkową. Sposób uzupełnienia zależy od tego, jakie wynagrodzenie (jego składniki) pracownik otrzymuje.
W opisanym przypadku pracownik został zatrudniony w trakcie miesiąca, tj. w styczniu, a zachorował już w pierwszym dniu miesiąca następnego. Problematyczne jest ustalenie podstawy zasiłkowej, bo nie ma ani jednego dnia pracy, ani pełnego miesiąca ubezpieczenia, z którego można by obliczyć tę podstawę. Artykuł 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa jednak, jak postępować w takich przypadkach. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wtedy:
  • wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy ‒ jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
  • wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby jeden dzień ‒ przy wynagrodzeniu zmiennym;
  • kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy ‒ jeżeli pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.
Przy wynagrodzeniu zmiennym podstawę zasiłku stanowi więc albo wynagrodzenie pracownika przynajmniej z jednego dnia po uzupełnieniu, albo wynagrodzenie wypłacone za miesiąc choroby współpracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeśli pracownik nic nie zarobił.
Ważna pensja kolegów
Pracownikowi nie należy w tym przypadku obliczać podstawy zasiłku wypadkowego z wynagrodzenia za styczeń, bo jest to niepełny miesiąc zatrudnienia. Należy go więc pominąć. Z kolei za luty pracownik osiągnął swoje niewielkie wynagrodzenie zmienne, do którego zalicza się płaca akordowa. Powstaje więc pytanie, jak potraktować tę sytuację i który sposób pozwalający na ustalenie wynagrodzenia do zasiłku wybrać. Nie można jednoznacznie stwierdzić, że pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia, ani też, że przepracował jeden dzień. Uległ wypadkowi w trakcie trwania dniówki. Należy zauważyć, że uzupełnienia wynagrodzenia pracownika dokonuje się, „choćby przepracował jeden dzień”, a więc chodzi tu o pełną dniówkę, a nie jej część. Stąd wniosek, że w tym przypadku nie ma możliwości uzupełnienia wynagrodzenia, bo pracownik nie przepracował ani jednego dnia. Skoro w firmie zatrudnionych jest więcej pracowników na stanowiskach opłacanych stawką akordową, to z ich wynagrodzeń trzeba obliczyć podstawę zasiłku wypadkowego dla pracownika. Stanowi ją kwota zmiennego wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłacona tym pracownikom za luty. Aby obliczyć podstawę, należy sumę wypłaconych wynagrodzeń (po odliczeniu części składek społecznych 13,71 proc.) podzielić przez liczbę osób, którzy je uzyskali. [przykłady 1 i 2]

przykład 1

Wszystkie wynagrodzenia zsumowane
W fabryce środków opatrunkowych 20 stycznia 2021 r. został zatrudniony pełnoetatowy pracownik. Oprócz niego pracę w tej samej hali produkcyjnej wykonuje tam jeszcze 25 pracowników. Wszyscy są wynagradzani stawką akordową. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest uzależniona od liczby wyprodukowanych materiałów higienicznych. W czasie dnia pracy, 3 lutego, pracownik uległ wypadkowi przy taśmie. Zwolnienie lekarskie, które zostało przekazane do firmy, obejmowało okres od 3 do 28 lutego. Pracownik nie ukończył dniówki, a więc to, co ewentualnie zarobił do momentu wypadku, nie stanowi podstawy do wyliczenia zasiłku. Podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego stanowi kwota otrzymana poprzez:
Krok 1. Zsumowanie wynagrodzeń akordowych uzyskanych przez 25 pracowników produkcyjnych za luty, tj. 70 890 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. – 61 170,98 zł.
Krok 2. Podzielenie otrzymanego wyniku przez 25:
61 170,98 zł : 25 = 2446,84 zł – średnie miesięczne wynagrodzenie.
Z otrzymanej podstawy należy obliczyć zasiłek chorobowy za 26 dni lutego:
2446,84 zł : 30 = 81,56 zł (stawka dzienna zasiłku)
81,56 zł x 26 dni = 2120,56 zł
Ze względu na to, że pracownik otrzymał wynagrodzenie za niepełną dniówkę, to za ten dzień pracy, które obejmuje zwolnienie lekarskie, przysługuje zasiłek i to w pełnej stawce (a nie godzinowo). Gdyby pracownik otrzymał wynagrodzenie za pełen dzień roboczy, to wówczas za ten dzień widniejący na zwolnieniu lekarskim zasiłek by nie przysługiwał (pismo Departamentu Zasiłków ZUS z 4 sierpnia 2010 r., znak: 992800/6000/91/2010/SKn/1).

przykład 2

Przynajmniej jeden dzień
Załóżmy, że pracownik z poprzedniego przykładu miał wypadek w pracy 4 lutego. Przepracował jeden dzień, 3 lutego, za który uzyskał wynagrodzenie w wysokości 160 zł. W związku z tym jego wynagrodzenie podlega uzupełnieniu. Uzyskaną kwotę należy pomnożyć przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w lutym, tj. przez 20:
160 zł x 20 dni = 3200 zł
Podstawa wymiaru zasiłku wypadkowego wynosi 2761,28 zł (3200 zł – 13,71 proc.).

przykład 3

Nietypowe stanowisko
W firmie jest zatrudniony tylko jeden przedstawiciel handlowy wynagradzany prowizyjnie. Inni pracownicy zajmują stanowiska, na których obowiązują wynagrodzenia godzinowe lub w stawkach miesięcznych. Gdyby zachorował w pierwszym miesiącu zatrudnienia i nie zdążył wypracować żadnego wynagrodzenia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiłaby kwota 2416,12 zł, tj. stawka minimalnej płacy w 2021 r., po odliczeniu składek społecznych (2800 zł – 13,71 proc.).

przykład 4

Uwzględniana łączna premia
Pracownikowi z początkowego stanu faktycznego w umowie o pracę określono wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 4000 zł oraz zmienne premie miesięczne, które zgodnie z regulaminem wynagradzania przysługują za czas faktycznie przepracowany i stanowią od 5 do 20 proc. wynagrodzenia za wykonaną pracę. Jedenastu współpracowników, również wynagradzanych w sposób mieszany, otrzymało za luty premie w kwocie 7895 zł, czyli po pomniejszeniu o część składkową 6812,60 zł. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za luty stanowi suma:
  • miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 3451,60 zł (4000 zł – 13,71 proc. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika), oraz
  • premii miesięcznej w wysokości 619,33 zł, obliczonej z lutowych premii współpracowników (6812,60 zł : 11 osób).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi kwota 4070,93 zł (3451,60 zł + 619,33 zł).
Gdy nie ma innych pracowników
Może się zdarzyć, że pracownik zachorował przed upływem pełnego miesiąca zatrudnienia, nie przepracował ani jednego dnia, a w zakładzie pracy nie ma innych pracowników na podobnych bądź takich samych stanowiskach, z wynagrodzeń których można byłoby obliczyć podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Wtedy trzeba przyjąć minimalne wynagrodzenie za pracę, po odliczeniu części składkowej 13,71 proc., stosowne do wymiaru czasu pracy. [przykład 3]
Stałe i zmienne
W praktyce można się też spotkać z przypadkami, gdy wynagrodzenie pracownika jest zróżnicowane i składa się zarówno z pensji zasadniczej określonej w stawce miesięcznej lub godzinowej, jak i ze zmiennej części w postaci premii, prowizji lub dodatków pomniejszanych za okresy pobierania zasiłków w sposób proporcjonalny. Wówczas ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego, należy zastosować obydwa opisane wyżej sposoby uzupełnienia, tj. odpowiednie dla danej grupy składników. [przykład 4]
Podstawa prawna
• art. 8, art. 9 ust. 1, 2 oraz 3 pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205)
• art. 3 pkt 3, art. 12 ust. 1, art. 36 ust. 1 i 2, art. 37 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2275)