Zgodnie z kodeksem pracy, pracownikowi przysługuje 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. W pewnych sytuacjach ten wymiar możne być jednak zmniejszony. Jakie czynniki wpływają na obniżenie wymiaru urlopu wypoczynkowego przeczytasz w tym tekście.
Liczba dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku jest zależna od stażu pracy danego pracownika. Jeśli staż jest krótszy niż 10 lat, przysługuje 20 dni urlopu. Gdy zatrudniony osiągnie 10-letni staż, nabywa prawo do 26 dni wolnych w ciągu roku. Do stażu wlicza się okres pracy u poprzednich pracodawców, a także odpowiednio przeliczany okres nauki (np. studia są liczone jako 8 lat - szczegóły określa art. 155 kodeksu pracy).
Ten wymiar urlopu obowiązuje jednak przy założeniu, że pracownik jest zatrudniony przez cały rok na pełny etat. W przeciwnym razie liczba przysługujących mu dni wolnych może być mniejsza.
Zmiana wymiaru etatu a zmiana wymiaru urlopu wypoczynkowego
W przypadku pracy na część etatu, liczbę dni wolnych wylicza się proporcjonalnie. I tak osoba zatrudniona na pół etatu ma prawo do połowy ustawowego urlopu, a więc - w zależności od stażu pracy - do 10 lub 13 dni wolnych. Osoba pracująca na 3/4 etatu ma prawo do 3/4 ustawowego urlopu wypoczynkowego. Daje to 15 dni w ciągu roku (3/4 x 20) lub 20 dni (3/4 x 26 = 19,5, ale niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia, w tym wypadku do 20).
Jeśli w ciągu roku pracownik przeszedł z pełnego etatu na część etatu, wymiar urlopu należy ustalić odrębnie dla okresu pracy na pełen etat i odrębnie dla okresu pracy na część etatu. Załóżmy, że pracownik był zatrudniony na pełen etat i nabył prawo do 26 dni urlopu, ale od lipca pracuje tylko na pół etatu. W tym roku ma więc prawo nie do 26 dni, a do 21 dni wolnych [za okres styczeń-czerwiec 6/12 x 26=13; za okres lipiec-grudzień 1/2 x 6/12 x 26 = 7,5; 13+7,5; łącznie daje to 20,5 dnia; po zaokrągleniu w górę 21 dni].
Ta zasada ma zastosowanie w sytuacjach, gdy w związku z pandemią Covid-19 pracodawca czasowo obniża wymiar czasu pracy, np. do 80%. Za czas przepracowany w pełnym wymiarze pracownikowi przysługuje 100% urlopu, za okres przepracowany w wymiarze obniżonym 80% urlopu.
W wyjątkowej sytuacji - gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy – można udzielić pracownikowi urlopu w wymiarze nie dziennym, a godzinowym. Przyjmuje się wówczas, że jeden dzień odpowiada 8 godzinom. Jeśli wymiar czasu pracy jest obniżony, urlop godzinowy w tym okresie przeliczamy również proporcjonalnie. Np. pracownikowi świadczącemu pracę w wymiarze 80% za jeden dzień przysługuje 80%*8 godzin, czyli 6 godzin i 24 minuty.
Zmiana pracy w trakcie roku a wymiar urlopu wypoczynkowego
Generalna w przypadku zmiany pracy urlop jest dzielony proporcjonalnie między byłego i obecnego pracodawcę. Dotyczy to tylko urlopu na dany rok, a nie zaległego. Jeśli więc pracownik nabył prawo do 26 dni wolnych i przez pół roku pracował w firmie A, a przez drugie pół roku w firmie B, w obu firmach będzie mu przysługiwało po 13 dni urlopu na ten rok.
Nie zawsze sytuacja jest taka prosta. Może się zdarzyć, że pracownik nie planował zmiany pracy i wykorzystał w firmie A więcej dni wolnych niż wynikałoby to z proporcji. Wówczas w firmie B będzie mu przysługiwał urlop w odpowiednio niższym wymiarze. Gdyby więc w naszym przykładzie przez pierwsze pół roku w firmie A pracownik wykorzystał 14 dni, w firmie B pozostanie mu do wykorzystania 12 dni.
Urlop przysługuje tylko za przepracowany okres. Jeśli więc między zakończeniem pracy w firmie A a podjęciem pracy w firmie B wystąpiła przerwa, żaden z pracodawców nie udzieli urlopu za ten czas.
Przykład: W firmie A pracownik był zatrudniony do końca marca. Za ten okres przysługuje mu 3/12 z 26 dni, czyli 7 dni urlopu wypoczynkowego. W lipcu podjął pracę w firmie B. Do końca roku przysługuje 8/12 z 26 dni urlopu, czyli 13 dni. Za kwiecień, maj i czerwiec urlop nie przysługuje. W tym roku pracownik ma więc do wykorzystania 7+13=20 dni, a nie 26 dni.
Kodeks pracy 2021. Praktyczny komentarz z przykładami >>>>>
Bez urlopu wypoczynkowego za okres przerwy w pracy
Urlop wypoczynkowy nie przysługuje za miesiąc, w którym pracownik nie był aktywny zawodowo z powodu:
- urlopu bezpłatnego;
- urlopu wychowawczego;
- odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych;
- tymczasowego aresztowania;
- odbywania kary pozbawienia wolności;
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Wystąpienie którejś z powyższych sytuacji może spowodować, że roczny wymiar urlopu będzie krótszy niż 20/26 dni. Prawo do 20/26 dni urlopu nabywa się 1 stycznia. Jeśli na początku roku pracownika nie było w pracy z któregoś z wyżej wskazanych powodów, prawo do urlopu nabędzie dopiero po powrocie do aktywności zawodowej. Liczba przysługujących mu dni wolnych będzie liczona proporcjonalnie do czasu pozostałego do końca roku lub końca trwania umowy.
Nieco inaczej od strony formalnej wygląda sytuacja, w której pracownik wraz z nowym rokiem nabył już prawo do 20/26 dni urlopu, a jego nieobecność wystąpiła później. Skutek dla pracownika jest jednak tożsamy: po powrocie do pracy wymiar urlopu wypoczynkowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu. Wyjątek dotyczy urlopu wychowawczego. Jeśli pracownik rozpocznie urlop wychowawczy po 1 stycznia danego roku, wymiar przysługującego mu urlopu wypoczynkowego nie będzie obniżony.