Mogą się o nie ubiegać przedsiębiorcy z wybranych branż, a także zleceniobiorcy. Z powodu błędu legislacyjnego niektórzy ciągle czekają na możliwość złożenia odpowiedniego wniosku
Dla płatników z wybranych branż
▶ Zwolnienie za lipiec–wrzesień 2020 r.
Do 15 marca można jeszcze złożyć wniosek o zwolnienie ze składek w przypadku płatników prowadzących jako przeważającą działalność określoną kodami PKD wymienionymi w art. 31zo ust. 8 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych; t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180; dalej: specustawa). Chodzi o wybrane grupy płatników, których kod działalności został określony w art. 31zp ust. 1 pkt 3a specustawy. W przypadku grup płatników wykonujących inne rodzaje działalności wymienione w art. 31zo ust. 8 termin albo już minął, albo jeszcze go nie określono.
Warunki uzyskania zwolnienia to:
- prowadzenie na 30 listopada 2020 r. jako przeważającej działalności oznaczonej określonymi w specustawie kodami;
- zgłoszenie jako płatnik składek do 30 czerwca 2020 r.;
- przychód z tej działalności uzyskany w pierwszym miesiącu kalendarzowym, za który składany jest wniosek o zwolnienie z opłacania tych składek, niższy co najmniej o 75 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r.
▶ Zwolnienie za styczeń 2021 r. lub grudzień 2020 r. – styczeń 2021 r.
Do 31 marca 2021 r. mogą składać wnioski o zwolnienie ze składek płatnicy, którzy wykonują jako przeważającą działalność określoną kodami PKD wskazanymi w par. 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 9 stycznia 2021 r. w sprawie wsparcia uczestników obrotu gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19 (Dz.U. poz. 152). Zwolnienie przysługuje płatnikom na zasadach określonych w art. 31zo–31zx specustawy o COVID-19 z uwzględnieniem zmian wskazanych w przepisach rozporządzenia. Przy ustalaniu prawa do zwolnienia z obowiązku opłacania składek nie uwzględnia się liczby ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych i okresów prowadzenia działalności, o których mowa w art. 31zo ustawy o COVID-19.
Warunki uzyskania zwolnienia ze składek to:
- prowadzenie na 30 listopada 2020 r. jako przeważającej działalności oznaczonej określonymi w rozporządzeniu kodami – w zależności od tego, jaki kod dotyczy ubiegającego się o zwolnienie płatnika, uzyska on zwolnienie albo tylko za 2021 r., albo za grudzień 2020 r. ‒ styczeń 2021 r.;
- przychód z tej działalności uzyskany w jednym z dwóch miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku niższy co najmniej o 40 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w miesiącu poprzednim lub w analogicznym miesiącu roku poprzedniego;
- zgłoszenie jako płatnik składek do 1 listopada 2020 r.;
- złożenie deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych należnych za okres objęty zwolnieniem nie później niż do 28 lutego 2021 r., chyba że jest zwolniony z obowiązku ich składania.
▶ Zasady wspólne
Wnioski o zwolnienie ze składek składa się wyłącznie elektronicznie.
Zwolnienie ze składek powoduje, że traktuje się je, jakby zostały opłacone. Jeśli zostały wcześniej uregulowane, traktowane są jak nadpłata. Płatnik może wystąpić o jej zwrot. Jeśli tego nie zrobi, zostaną zaliczone na poczet składek bieżących lub przyszłych.
Decyzja ZUS o odmowie zwolnienia ze składek nie może być zaskarżona odwołaniem do sądu powszechnego, można jednak złożyć wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy – zgodnie z pouczeniem.
Zwolnienie ze składek stanowi pomoc publiczną. Podstawę do uznania go za taką pomoc stanowią przepisy Unii Europejskiej (Komunikat Komisji Europejskiej – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19; (Dz. Urz. UE z 2020 r. C 91I, s. 1). Zwolnienie ze składek może otrzymać przedsiębiorca, który na 31 grudnia 2019 r. i dzień złożenia wniosku nie znajdował się w trudnej sytuacji.
Artykuł 31zy specustawy o COVID-19 upoważnia Radę Ministrów do przyznania w drodze rozporządzenia dalszych zwolnień płatników ze składek, zarówno tych, którzy zostali już taką pomocą objęci, jak i tych, którzy dotychczas takiego prawa nie mieli.
Dla zleceniobiorców z wybranych branż
Zwolnienie obejmuje umowy cywilnoprawne (umowę agencyjną, umowę zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) i dotyczy wszystkich rodzajów składek opłacanych z tej umowy – zarówno w części finansowanej przez zleceniobiorcę, jak i zleceniodawcę, na podstawie art. 31zy14 specustawy.
Warunki zwolnienia z obowiązku naliczania i odprowadzania składek od umowy to:
- przedmiot umowy dotyczy jednej z branż wymienionej w art. 15zs3 specustawy;
- umowa została zawarta między 1 stycznia 2021 r. a 31 marca 2021 r.;
- złożenie wniosku o zwolnienie nastąpiło w terminie siedmiu dni od zawarcia umowy;
- nieprzekroczenie limitu przychodu – przychód uzyskany z wykonywania umów zlecenia na rzecz wszystkich zleceniodawców, w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o zwolnienie z obowiązku naliczania składek, nie był wyższy od 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego dla celów emerytalnych obowiązującego na dzień złożenia wniosku (obecnie 15 506,79 zł);
- niepodleganie przez zleceniobiorcę ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż wykonywanie umów zlecenia.
Zwolnienie może objąć przychód za cztery miesiące wykonywania umowy zlecenia: od 1 stycznia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r.
Zwolnienie przysługuje do maksymalnej kwoty podstawy wymiaru, którą ustalono jako 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych (obecnie 5168,93 zł), za każdy miesiąc od stycznia 2021 r. do kwietnia 2021 r., w którym umowa zlecenia była wykonywana co najmniej dzień. Jeżeli zwolnienie w danym miesiącu dotyczy tylko części przychodu z wykonywania umowy zlecenia, to od pozostałej części przychodu zleceniodawca obowiązany jest obliczyć, potrącić z dochodu zleceniobiorcy i opłacić składki na zasadach ogólnych. ZUS w takiej sytuacji informuje płatnika, od jakiej kwoty musi naliczyć i odprowadzić składki za zleceniobiorcę.
Wniosek o zwolnienie ze składek składa zleceniobiorca w formie elektronicznej.
Zwolnienie ze składek naliczanych od danej umowy zlecenia ma ten skutek, że ich wysokość nie jest ewidencjonowana na koncie ubezpieczonego – zleceniobiorcy. Podlega on jednak przez ten czas ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Odmowa zwolnienia z obowiązku naliczania składek następuje w drodze decyzji, od której zleceniobiorcy przysługuje prawo wniesienia wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra.
Odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę
Artykuł 31zy10 specustawy pozwala ZUS na odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę w przypadku, gdy płatnik spóźnia się z opłaceniem składek. Może to nastąpić „ze względów gospodarczych” i dotyczyć należności z tytułu składek za okres przypadający po 31 grudnia 2019 r. Konieczne będzie przy tym opłacenie należności głównej, od której powstały odsetki. Ogólne przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych takiego rozwiązania nie przewidywały, konieczne było zawarcie z ZUS umowy przewidującej np. rozłożenie zadłużenia na raty.
Wniosek o odstąpienie od pobierania odsetek powinien być złożony w terminie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu. Można go przekazać jedynie w formie elektronicznej. Jak wynika z konstrukcji udostępnionego przez ZUS wniosku, płatnik musi odpowiedzieć w nim na pytanie, czy opłacenie należności po terminie nastąpiło w związku z epidemią. Jeśli odpowie „tak”, nie musi tego uzasadniać, jeśli jednak odpowie „nie”, to będzie musiał wytłumaczyć, na czym polegają „względy gospodarcze”, ze względu na które ubiega się o zwolnienie z odsetek.
Jeśli ZUS przychyli się do wniosku płatnika, to poinformuje go o tym w terminie 30 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku. Jeśli płatnik ma założony profil na PUE ZUS, to informacja zostanie zamieszczona właśnie tam.
Odmowa odstąpienia od pobierania odsetek następuje w formie decyzji, od której przysługuje płatnikowi prawo do wniesienia wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra – zgodnie z pouczeniem zawartym w decyzji.
