Od 1 stycznia 2021 r. zatrudniliśmy na umowę zlecenia osobę zajmującą się wykonywaniem ilustracji do książek dla dzieci. Osoba ta nie ma innych tytułów do ubezpieczeń i spełnia warunki zwolnienia ze składek na ZUS zgodnie ze specustawą o COVID-19. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego w razie zachorowania tej osoby? Jak traktować miesiące, za które składki nie będą opłacane? Jesteśmy płatnikiem zasiłków. Załóżmy, że zleceniobiorca zachoruje w marcu 2021 r., a zwolnienie będzie przysługiwało od 1 lutego br. Wynagrodzenie zleceniobiorcy zostało ustalone godzinowo – 120 zł/godz. Zleceniobiorca na swój wniosek został zgłoszony również do ubezpieczenia chorobowego od początku umowy. Wcześniej wykonywał zlecenie z ubezpieczeniem chorobowym, które zakończyło się w połowie grudnia 2020 r.

Odpowiedź

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za marzec 2021 r. będzie stanowiło przeciętne miesięcznie wynagrodzenie za okres od stycznia do lutego 2021 r. Przy ustalaniu podstawy zasiłkowej kwota przychodu za luty wyniesie 0 zł.

Ulga covidowa

Od 1 stycznia 2021 r. osoby wykonujące umowy zlecenia, których przedmiotem jest działalność twórcza lub artystyczna, mogą korzystać z ulgi w zakresie składek ubezpieczeniowych. Polega ona na tym, że wykonawca umowy składa w ZUS wniosek o zwolnienie swojego zleceniodawcy z obowiązku obliczania, potrącania z uzyskanego dochodu i opłacania składek. Wniosek może dotyczyć składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należnych za okres od 1 stycznia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r. Oczywiście zleceniobiorca musi jeszcze dodatkowo spełnić inne warunki (szczegóły na s. D1).
W ramach obowiązków płatnika zleceniodawca musi przesłać za zleceniobiorcę zerowe imienne raporty miesięczne za okresy, za które przysługuje zwolnienie z obowiązku naliczania składek. Jeśli zwolnienie z obowiązku naliczenia składek w danym miesiącu dotyczy tylko części przychodu z umowy zlecenia, to od pozostałej części przychodu zleceniodawca musi obliczyć, potrącić z dochodu wykonawcy i opłacić składki w obowiązującym terminie i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Tak wypełnione dokumenty rozliczeniowe będą miały wpływ na podstawę wymiaru ewentualnych zasiłków.

Okres wyczekiwania

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego ‒ niezależnie od tego, czy jest to ubezpieczenie obowiązkowe, czy na własny wniosek. Jednak prawo do zasiłku chorobowego uruchamia się dopiero po pewnym czasie podlegania ubezpieczeniu. Jest to tzw. okres wyczekiwania, który w przypadku nieprzerwanego ubezpieczenia dobrowolnego wynosi 90 dni. Do okresów tego ubezpieczenia wlicza się jednak poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. W okolicznościach wymienionych w art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia.
Ile do wypłaty
Załóżmy, że zleceniobiorca w opisywanej wyżej sytuacji zachoruje w marcu 2021 r. Nabędzie prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Podstawa wymiaru zasiłku zostanie ustalona z okresu styczeń‒luty 2021 r. Jednak w raporcie rozliczeniowym za luty zleceniodawca wykazał zerowe kwoty podstaw i kwot składek ze względu na zwolnienie ze składek na mocy przepisów specustawy o COVID-19. Z kolei przychód za styczeń 2021 r. wyniósł 4800 zł. Podstawa zasiłku za marzec wynosi 2070,96 zł:
• 4800 zł + 0 zł = 4800 zł
• 4800 zł : 2 m-ce = 2400 zł
• 2400 zł ‒ (13,71 proc. x 2400 zł) = 2070,96 zł
Gdyby zleceniobiorca zachorował w lutym, podstawę wymiaru zasiłku stanowiłby przychód za styczeń br., czyli 4141,92 zł (4800 zł ‒ [13,71 proc. x 4800 zł]).
Jednak sytuacja komplikuje się w przypadku zachorowania w lutym lub w marcu, gdy zwolnienie ze składek przysługuje od stycznia. Wówczas mamy odpowiednio jeden lub dwa miesiące ubezpieczenia, ale bezskładkowe, tj. z zerowymi kwotami podstaw za styczeń lub styczeń i luty. Wówczas cała podstawa zasiłku wyniosłaby 0 zł.
W przypadku zleceniobiorcy z pytania jego poprzednie ubezpieczenie z umowy zlecenia wygasło w połowie grudnia 2020 r., a od 1 stycznia 2021 r. został ponownie nim objęty z tytułu kolejnej tego typu umowy cywilnoprawnej. Poprzedni okres ubezpieczenia zostanie więc zaliczony do okresu karencji. Oznacza to, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane. Nie nastąpiło wyrejestrowanie z ubezpieczeń, w tym z chorobowego. Czy zwolnienie ze składek odbiera więc prawo do zasiłku? Nie. Zleceniobiorca, który złożył wniosek o taką ulgę, jest nadal objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, w tym obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym, a jeśli przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, to również tym ubezpieczeniem. Z uwagi na to, w razie choroby, w tym z powodu wypadku przy pracy, będzie miał prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, a także z ubezpieczenia chorobowego.

Podstawa wymiaru

Dla zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem ‒ a więc m.in. wykonującemu pracę na podstawie umowy zlecenia ‒ podstawę wymiaru ustala się, biorąc pod uwagę miesięczne przychody za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli okres ubezpieczenia był krótszy, to podstawę zasiłkową stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się przychód, przez który rozumie się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru. Z kolei podstawę wymiaru składek społecznych z tytułu umowy zlecenia ustala się jako przychód z tego źródła w rozumieniu przepisów podatkowych, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, albo prowizyjnie.
Skoro więc zleceniobiorca został zwolniony ze składek za określone miesiące i jego podstawa wymiaru składek za te miesiące, zgodnie z raportami imiennymi, wynosi 0 zł, to przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych zasiłków:
1) miesiące te zostaną przyjęte (nie należy ich pomijać),
2) przychód za te miesiące wynosi 0 zł.
Podstawa prawna
• art. 3 pkt 4, art. 4, art. 6 ust. 1, art. 48 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)
• art. 31zy14 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)