Poszukujący pracy zarejestrowany w powiatowym urzędzie pracy może korzystać z wielu instrumentów pomocowych, przewidzianych przez ustawę z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.). Jednym z popularniejszych jest dotacja na założenie firmy. Na podobnych zasadach można uzyskać także dofinansowanie na działalność gospodarczą prowadzoną w formie spółdzielni socjalnej.
Co ważne, pomoc pieniężna może być przyznana zarówno na założenie takiego podmiotu, jak i przystąpienie do niego. Urząd pracy, w imieniu starosty danego powiatu, dysponuje środkami z Funduszu Pracy, które mogą być przeznaczone m.in. na ten cel. Nie są one jednak dostępne przez cały czas, dlatego zainteresowane osoby powinny śledzić strony internetowe urzędów i dopytywać o dostępność środków w danym momencie.
Zasady ogólne
Podstawowe zasady tworzenia spółdzielni socjalnych, nie tylko dla bezrobotnych, określają dwa akty prawne – ustawa z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. nr 94, poz. 651 ze zm.) oraz ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1443). Zgodnie z definicją, każda spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem osób, które w interesie wszystkich członków prowadzą wspólnie działalność gospodarczą. To specyficzny podmiot, którego przedmiotem działania jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa opartego na osobistej pracy jego członków. Wyróżnia go cel działalności, którym musi być społeczna i zawodowa reintegracja jej członków, czyli odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy i pełnienia ról społecznych. Działalność ta musi być obowiązkowo zapisana w statucie. Co ważne, nie może być ona wykonywana dla zysku, co nie wyklucza odpłatnego charakteru (jednak środki te mogą wyłącznie wyrównywać koszty jej prowadzenia). Oprócz tego w jej ramach można prowadzić także m.in. działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego. Niezależnie od powyższych celów spółdzielnia socjalna musi prowadzić klasyczną działalność gospodarczą nastawioną na zysk.
Proces tworzenia
Aby taki podmiot utworzyć, musi zebrać się grupa co najmniej pięciu osób, które zamierzają wspólnie realizować takie przedsięwzięcie. Docelowo liczba członków nie może przekroczyć pięćdziesięciu osób.
Przepisy przewidują, że spółdzielnię mogą tworzyć osoby bezrobotne, niepełnosprawne, a także mogące uczestniczyć w zatrudnieniu socjalnym (m.in. uzależnieni od alkoholu, narkotyków, chorzy psychicznie, byli więźniowie, w tym absolwenci centrum integracji społecznej albo klubu integracji społecznej). Poza powyższymi założycielami mogą być także inne osoby, przy czym ustawa ogranicza możliwość zdobycia przez nie członkostwa.
Osoby przystępujące do tworzenia spółdzielni najpierw powinny ustalić przedmiot jej działalności, a następnie przygotować statut i uchwalić go na zebraniu założycieli. Statut jest formą umowy między założycielami, w której postanawiają oni, czemu ma służyć i w jaki sposób ma działać nowy podmiot. To najważniejszy dokument stanowiący podstawę funkcjonowania. Określa się w nim m.in. cel i przedmiot działania, prawa i obowiązki członków, a także wewnętrzną organizację.
Na pierwszym posiedzeniu założycieli powinien nastąpić również wybór członków zarządu i rady nadzorczej, a jeśli członków jest mniej niż 15 – tylko zarządu. Warto zauważyć, że w późniejszym czasie zadania te (wybór członków władz spółdzielni, a także zmiana statutu) należeć będą do kompetencji walnego zgromadzenia.
Z zebrania założycieli należy spisać protokół potwierdzający wszystkie dokonane czynności. Ponadto powołanie spółdzielni, przyjęcia jej statutu, a także wyboru władz powinien zostać potwierdzony poprzez spisanie treści uchwał założycieli. Jest to konieczne z uwagi na to, że kolejnym krokiem jest złożenie wniosku o rejestrację do Krajowego Rejestru Sądowego. Do niego zaś załącza się m.in. statut, protokół z zebrania założycielskiego, listę członków założycieli (z oryginalnymi podpisami), podjęte przez nich uchwały oraz zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy potwierdzające posiadanie przez te szczególnego statusu, np. osoby bezrobotnej czy niepełnosprawnej.
Co ważne, spółdzielnia socjalna nie uiszcza opłaty sądowej od wniosku o jej wpis do KRS ani od późniejszych wniosków o zmiany danych w ramach wpisu. Zwolniona jest także z opłaty za ogłoszenie tych wpisów w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Dotacja z pośredniaka
Osoby podejmujące działalność na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych mogą starać się o dofinansowanie jej przez powiatowy urząd pracy. W przypadku powoływania nowego podmiotu o dotację mogą starać się zarówno wszyscy założyciele razem (pod warunkiem że są zarejestrowani jako osoby bezrobotne w pośredniaku albo są absolwentami centrum integracji społecznej albo klubu integracji społecznej), jak i każdy z nich z osobna. Maksymalna wysokość dotacji dla członka, który jednocześnie jest założycielem, nie może przekroczyć 4-krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego raz na kwartał). Natomiast osoba, która już po założeniu spółdzielni socjalnej przystępuje do niej, może otrzymać do 3-krotności przeciętnej płacy. Za I kwartał 2014 r. jej wysokość wynosi 3895,31 zł, a wobec tego najwyższe kwoty dotacji wynoszą odpowiednio – 15 581,24 zł i 11 685,93 zł. Stanowią one maksymalne wartości wsparcia, jakie dopuszcza ustawa. Decyzja o ostatecznej wysokości dofinansowania zależy jednak od dyrektora konkretnego urzędu pracy.
Formalności w urzędzie
Wniosek o dotację na założenie spółdzielni socjalnej lub uzyskanie w niej członkostwa można złożyć w pośredniaku właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby bezrobotnej. Przepisy pozwalają też, by podanie wnieść do urzędu, na obszarze działania którego będzie ulokowana siedziba nowego podmiotu.
Wniosek o przyznanie dofinansowania jest podobny do wniosku składanego w urzędzie pracy w celu ubiegania się o dotację na podjęcie indywidualnej działalności gospodarczej (na podstawie wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej).
W podaniu należy przedstawić m.in.:
wkalkulację kosztów związanych z podjęciem działalności i źródła ich finansowania,
wwyszczególnienie wydatków, które będą poniesione m.in. na zakup towarów i usług czy pozyskanie lokalu,
wproponowaną formę zabezpieczenia zwrotu środków, np. poręczenie, gwarancja bankowa, blokada środków na rachunku bankowym albo akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika (urząd pracy może wskazać, które z nich będą najwyżej ocenione).
Do wniosku konieczne jest też dołączenie oświadczeń o:
wnieotrzymaniu innych środków publicznych na firmę lub spółdzielnię socjalną,
wnieprowadzeniu działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku,
wnieposiadaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego jako założyciel spółdzielni socjalnej w okresie poprzednich 6 miesięcy,
wwykorzystaniu przyznanych środków zgodnie z przeznaczeniem,
wniekaralności w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu,
wniezłożeniu takiego wniosku do innego starosty.
Ponadto ubiegający się o dofinansowanie musi liczyć się z tym, że zgodnie z unijnymi przepisami regulującymi przyznawanie pomocy publicznej tego rodzaju dotacja będzie stanowić pomoc de minimis, czyli dopuszczalną pomoc ze strony państwa, której wysokość w ciągu ostatnich trzech lat przed złożeniem wniosku nie może przekroczyć 200 tys. euro. Wiąże się z tym obowiązek złożenia dodatkowego formularza, na którym zainteresowany wykaże, że wraz z uzyskaniem dotacji limit dozwolonej pomocy nie zostanie przekroczony.
Decyzję o uwzględnieniu wniosku lub odmowie przyznania pieniędzy urząd pracy powinien podjąć przed upływem 30 dni od chwili złożenia dokumentów. W tym terminie zobowiązany jest on również powiadomić wnioskodawcę o sposobie rozpatrzenia podania.
Ryzyko niepowodzenia
W przypadku gdy zapadła decyzja pomyślna dla bezrobotnego, kolejnym krokiem jest podpisanie przez zainteresowanego z urzędem umowy o przyznanie środków. Kontrakt ten określa warunki korzystania z przyznanej dotacji. Jeśli beneficjent nie spełni tych warunków i naruszy postanowienia umowy, będzie zobowiązany zwrócić otrzymane środki wraz z odsetkami. Obowiązek zwrotu dotacji powstanie też, gdy okres członkostwa byłego bezrobotnego w spółdzielni będzie krótszy niż 12 miesięcy. Pieniądze powinny z powrotem trafić na rachunek bankowy urzędu pracy w terminie 30 dni od doręczenia wezwania starosty. W przypadku niewywiązania się dobrowolnie z obowiązku zwrotu, urząd może zainicjować egzekucję zobowiązania, wnosząc sprawę do komornika.
Ważne
Spółdzielnię socjalną mogą tworzyć osoby bezrobotne, niepełnosprawne, a także uczestniczące w zatrudnieniu socjalnym
Elementy statutu spółdzielni socjalnej:
● Nazwa z dopiskiem „spółdzielnia socjalna”
● Siedziba i obszar prowadzenia działalności
● Czas trwania spółdzielni
● Cel i przedmiot działalności
● Rodzaje prowadzonej działalności (z podaniem kodów PKD)
● Zasady przyjmowania członków, ich prawa i obowiązki oraz wysokość wnoszonych udziałów
● Ustanie członkostwa, wykluczenie członka spółdzielni i wykreślenie z rejestru
● Zasady zatrudniania członków spółdzielni
● Sposób podejmowania decyzji dotyczących wewnętrznych spraw spółdzielni
● Działalność spółdzielni na zewnątrz i sposób reprezentowania spółdzielni
● Zasady działania organów spółdzielni
● Gospodarka finansowa
Wzór uchwały o powołaniu spółdzielni socjalnej
Uchwała nr 1/2014
Uchwała o powołaniu spółdzielni socjalnej
W dniu 10 czerwca 2014 r.
Artur Jędrzejewski, zam. w Warszawie przy ul. Burej 10, PESEL 82010200001,
Danuta Żak, zam. w Warszawie przy ul. Burej 12, PESEL 82010200002,
Maria Domagała, zam. w Warszawie przy ul. Burej 14, PESEL 82010200003,
Paulina Pawlik, zam. w Warszawie przy ul. Burej 16, PESEL 82010200004,
Karol Buczek, zam. w Warszawie przy ul. Burej 18, PESEL 82010200005,
obecni na zebraniu założycielskim w celu zawiązania spółdzielni socjalnej,
wspólnie zakładają spółdzielnię socjalną pod nazwą: „Dobry pomysł. Spółdzielnia socjalna” z siedzibą w Warszawie.
Uchwała została podjęta przez zebranych jednogłośnie.
Przewodniczący zebrania: Sekretarz zebrania:
......................................................................................
Podstawa prawna
Ustawa z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. nr 94, poz. 651 ze zm.).
Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1443).
Art. 46 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 kwietnia 2012 r. w sprawie przyznawania środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (Dz.U. poz. 456).