Pracodawca stosownie do swoich możliwość i warunków powinien zaspokajać potrzeby bytowe, socjalne i kulturalne pracowników. Konkretyzacją tego obowiązku jest m. in. instytucja zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Czy jego tworzenie jest bezwzględnym obowiązkiem pracodawcy?

Ogólną zasadą jest, że każdy pracodawca zatrudniający 1 stycznia danego roku kalendarzowego co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty ma obowiązek tworzenia funduszu świadczeń socjalnych. Uwolnić się od tego może on tylko poprzez wprowadzenie odpowiedniego przepisu do układu zbiorowego pracy, a jeżeli nie jest objęty układem, to do regulaminu wynagradzania. W każdym przypadku potrzebna jest zgoda zakładowej organizacji związkowej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w zakładzie obowiązuje regulamin, a nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takim razie przepis o zwolnieniu z obowiązku tworzenia funduszu uzgadnia się z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Pracodawcy, którzy na dzień 1 stycznia zatrudniają mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, mogą tworzyć fundusz lub wypłacać tzw. świadczenia urlopowe. Mogą oni też podjąć samodzielnie decyzje o nietworzeniu funduszu i niewypłacaniu świadczeń urlopowych. Jeżeli nie są oni objęci układem zbiorowym pracy ani regulaminem wynagradzania, stosowna informacja powinna zostać przekazana pracownikom do 31 stycznia danego roku kalendarzowego w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Może to być zatem ogłoszenie na tablicy ogłoszeń bądź e-mail rozesłany do wszystkich pracowników, jeżeli taki jest przyjęty sposób komunikowania się w firmie. Ważne jest jednak, aby informacja to została przekazana przed 31 stycznia. W innym bowiem wypadku pracodawca nie zwolni się od obowiązku tworzenia funduszu bądź wypłaty świadczenia urlopowego.
Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 20 osób i są zobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania, ale jednocześnie w przeliczeniu na pełne etaty nie zatrudniają więcej niż 20 pracowników (gdy np. część pracowników zatrudniona jest na niepełny etat), również mogą zrezygnować z tworzenia funduszu lub wypłaty świadczeń urlopowych. Stosowne zapisy powinny znaleźć się w regulaminie wynagradzania. Jeżeli pracodawca jest objęty układem, odpowiedni przepis powinien znaleźć się w układzie.
Powyższe zasady nie obowiązują pracodawców z tzw. strefy budżetowej. Nie mogą oni bowiem zrezygnować z tworzenia funduszu i muszą go utworzyć bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.
BARTŁOMIEJ RACZKOWSKI
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy
Bartłomiej Raczkowski partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy / DGP