Zgodnie z art. 39 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku
Przepis ten chroni pracownika przed wypowiedzeniem, jeśli wystąpią łącznie dwie przesłanki: po pierwsze, pracownikowi brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, po drugie, pracownik posiada okres zatrudnienia umożliwiający uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Ochrona przewidziana w art. 39 k.p. dotyczy pracownika, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego w dniu wręczenia mu wypowiedzenia umowy o pracę. Ochrona taka nie przysługuje jednak w przypadku, w którym pracownik spełnił przesłankę opisaną w art. 39 k.p. w okresie biegu wypowiedzenie umowy o pracę (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1999 r., I PKN 643/98, OSNAPiUS 2000/11/418). Tak więc o tym, czy nastąpiło naruszenie ochrony przedemerytalnej, decyduje data, w której dokonano wypowiedzenia, a zarazem spełnienie przesłanki nabycia prawa do emerytury. W przypadku zatrudnienia pracownika u więcej niż jednego pracodawcy ochrona przewidziana w art. 39 k.p. przysługuje u każdego z pracodawców (por. wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 84/00, OSNP 2002/11/ 267).
W myśl art. 24 i 27 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.), wiek emerytalny wynosi 65 lat dla mężczyzn oraz 60 lat dla kobiet. Jednak ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili dodatkowy warunek - mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. W stosunku do niektórych grup pracowników wprowadzono jednak niższy od powszechnego wiek emerytalny (np. górnicy, żołnierze zawodowi, pracownicy kolejowi, nauczyciele, policjanci).
Niższy od powszechnego wiek emerytalny jest dla wymienionych powyżej grup pracowników normalnym wiekiem emerytalnym. Oznacza to, że pracownicy ci korzystają z ochrony w okresie czterech lat poprzedzających osiągnięcie właściwego dla ich grupy wieku emerytalnego (por. wyrok SN z 29 lipca 1997 r., I PKN 227/97, OSNP 1998/11/326), zgodnie z którym wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p. dla pracownika kolejowego wynosi w odniesieniu do mężczyzn 60 lat (por. wyrok SN z 28 marca 2002 r., I PKN 141/01, Prok. i Pr. 2003, z. 2, s. 43). Przewidziany w art. 39 k.p. zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje również pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia ustawowo obniżonego wieku emerytalnego dla tej kategorii pracowników, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem niższego wieku emerytalnego.
Za aktualny należy uznać pogląd wyrażony przez SN w uchwale z 11czerwca 1991 r. (I PZP 19/91, OSNC 1992/1/14), w której stwierdzono, że zakaz wypowiedzenia umowy o pracę, wynikający z art. 39 k.p., nie dotyczy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy i pobierającego jednocześnie emeryturę, chociaż pracownik miał 63 lata. W uzasadnieniu stwierdzono bowiem, że odpadł już cel ochrony, skoro pracownik posiada już prawo do emerytury.
Ochrona stosunku pracy przewidziana w art. 39 k.p. dotyczy także wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy (por. uchwała SN z 11 lipca 1975 r., I PZP 19/75, OSNC 1976, z. 4, poz. 76). Ochrona ta nie dotyczy jednak przypadków rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron lub bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych lub niezawinionych przez pracownika (art. 52 i 53 k.p.) Nie dotyczy także wygaśnięcia umowy o pracę.
ARKADIUSZ SOBCZYK
radca prawny, Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie
