Określenie miejsca pracy stanowi jeden z koniecznych elementów umowy o pracę. Jego prawidłowe określenie ma praktyczne znaczenie dla pracodawcy i pracownika. W zależności od tego, jak określone jest miejsce pracy, pracownik może mieć prawo do diety z tytułu odbywania podróży służbowych.

Miejsce pracy nie jest zdefiniowane w kodeksie pracy. Pod tym pojęciem należy rozumieć punkt lub obszar geograficzny, np. siedzibę pracodawcy lub obszar powiatu. Określenie miejsca świadczenia pracy może być różne w zależności od specyfiki wykonywanej pracy. Należy jednak podkreślić, iż określenie miejsca pracy jako obszar musi wynikać z charakteru wykonywanej pracy. Typowym przykładem obszarowego określenia miejsca pracy jest praca przedstawicieli lub sprzedawców handlowych, którzy regularnie odbywają wizyty u klientów lub potencjalnych klientów. Istotne jest, aby miejsce pracy wskazane obszarowo było tak określone, aby pracownik miał możliwość wykonania swoich zadań, wliczając w to czas dojazdu i powrotu, w ramach umówionej normy czasu w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jakie znaczenie ma określenie miejsca pracy w kontekście podróży służbowej?
Z tytułu odbywania podróży służbowej pracownik ma prawo do diety. Podróż służbowa to wyjazd pracownika poza stałe miejsce świadczenia pracy w celu wykonania zadania poleconego przez pracodawcę. W przypadku pracownika, którego miejscem pracy jest siedziba pracodawcy, wykonywanie obowiązków poza siedzibą, ale w tej samej miejscowości nie będzie uznane za podróż służbową.
Podróż służbowa ma na celu wykonanie określonego zadania zleconego przez pracodawcę. Może ono należeć do zwykłych obowiązków pracownika lub też wykraczać poza ich zakres. Podróż służbowa odbywa się na polecenie pracodawcy, które powinno być skonkretyzowane, określać zadanie i termin jego wykonania.
Nie jest podróżą służbową stałe wykonywanie zadań w różnych miejscowościach i terminach, których wyboru dokonuje każdorazowo sam pracownik w ramach uzgodnionego rodzaju pracy. Przykładem może być przedstawiciel handlowy spółki, do którego zadań należy zdobywanie klientów na obszarze danego powiatu. W specyfikę pracy i zakres zadań takiego pracownika wpisane jest stałe przemieszczanie się poza siedzibą pracodawcy. Taki pracownik nie będzie odbywał podróży służbowych w rozumieniu kodeksu pracy i nie będzie miał prawa do diety. W przypadku jednak, gdy pracodawca poleci pracownikowi wykonanie zadania poza umówionym obszarem (np. w innym powiecie), będzie to już traktowane jako podróż służbowa.
Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się na temat podróży służbowej i na bazie judykatury można przyjąć jej następującą definicję:
- podróż służbowa stanowi zjawisko wyjątkowe w ramach stałych obowiązków pracownika,
- czas odbywania podróży służbowej nie jest zazwyczaj wykorzystywany do wykonania obowiązków pracownika (jest on zwykle poświęcony na dojazd do miejsca wykonania zadania),
- zadanie, które zostało zlecone do wykonania, ma charakter tymczasowy, incydentalny i nie zawsze należy do stałych obowiązków pracownika.
Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa za czas podróży służbowej, która wykonywana jest poza obowiązującymi pracownika godzinami pracy, pracownikowi nie należy się wynagrodzenie i dodatek z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Uznaje się bowiem, że pracownik nie pozostaje w tym czasie w dyspozycji pracodawcy. Do wynagradzanego czasu pracy wlicza się tylko czas wykonywania przez pracownika zadań. Oznacza to, iż gdyby pracownik, w czasie podróży służbowej, wykonywał obowiązki pracownicze (np. dojechał do miejsca wykonania zadania i rozpoczął pracę), za czas od chwili rozpoczęcia pracy miałby prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
KATARZYNA DULEWICZ
radca prawny i partner, CMS Cameron McKenna
Katarzyna Dulewicz, radca prawny i partner, CMS Cameron McKenna / DGP