Skutkiem dokonania wypowiedzenia przez jedną ze stron stosunku pracy jest rozwiązanie umowy o pracę z upływem okresu wypowiedzenia. Jego długość jest zróżnicowana ze względu na rodzaj umowy o pracę, okres, na jaki umowa została zawarta, oraz staż pracy u danego pracodawcy. W określonych przypadkach istnieje możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia w drodze porozumienia zawartego pomiędzy pracodawcą a pracownikiem lub jednostronnie przez pracodawcę.
Na wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy w okresie wypowiedzenia na mocy zgodnego oświadczenia woli stron zezwala art. 36 par. 6 kodeksu pracy. Stosownie do jego treści, strony, które łączy umowa na czas nieokreślony, po dokonaniu wypowiedzenia przez jedną z nich mogą ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy o pracę. Co istotne, zawarcie przez strony porozumienia w przedmiocie skrócenia okresu wypowiedzenia nie wywiera wpływu na sposób rozwiązania umowy. Innymi słowy, strony w porozumieniu decydują jedynie o wcześniejszym zakończeniu stosunku pracy, natomiast tryb rozwiązania umowy nie ulega zmianie i będzie to nadal rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem.
W omawianym przypadku umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu po upływie skróconego okresu wypowiedzenia ustalonego przez strony w porozumieniu. Należy pamiętać, iż w przypadku gdy wypowiadającym umowę o pracę jest pracodawca, późniejsze ustalenie przez strony wcześniejszego terminu rozwiązania umowy nie pozbawia pracownika roszczeń wynikających z art. 45 k.p. Godząc się na zmianę terminu wypowiedzenia, pracownik nie rezygnuje więc automatycznie z przysługujących mu na podstawie art. 45 k.p. uprawnień (por. uchwała siedmiu sędziów SN z 24 lutego 1994 r., I PZP 57/93, OSNC 1994, z. 7-8, poz. 144). Oznacza to, iż pracownik zachowuje prawo odwołania się od otrzymanego wypowiedzenia do sądu pracy i żądania uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, a jeżeli umowa o pracę uległa już rozwiązaniu - przywrócenia do pracy lub odszkodowania.
Wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę może również nastąpić bez zgody pracownika, w wyniku jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia (art. 361 k.p.). Możliwość taka dotyczy jedynie umowy zawartej na czas nieokreślony, dla której okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące, a przesłankami zezwalającymi pracodawcy na skrócenie okresu wypowiedzenia są: ogłoszenie upadłości, ogłoszenie likwidacji lub przyczyny niedotyczące indywidualnie pracowników. Skrócenie przez pracodawcę okresu wypowiedzenia może nastąpić najwyżej do jednego miesiąca. W konsekwencji pracodawca ma możliwość dowolnego ustalenia, o ile skróci okres wypowiedzenia, byleby tylko w wyniku skrócenia wynosił on co najmniej miesiąc.
Oświadczenie woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia może zostać złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, a nie w okresie późniejszym (por. wyrok SN z 19 grudnia 1990 r., I PR 391/90, OSNCP 1992, nr 11, poz. 206). Nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, strony stosunku pracy w drodze porozumienia dokonały dalszego skrócenia tego okresu w trybie art. 36 par. 6 k.p. W razie skrócenia okresu wypowiedzenia rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem skróconego okresu (por. uchwała siedmiu sędziów SN z 9 lipca 1992 r., I PZP 20/92, OSNC 1993, z. 1-2, poz. 2).
Pracownikowi, któremu pracodawca skrócił okres wypowiedzenia, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Odszkodowanie za okres wypowiedzenia nie jest wynagrodzeniem, stanowi dla pracownika jedynie rekompensatę za utracone na skutek wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę zarobki. Warto zwrócić uwagę, iż okres, za który przysługuje odszkodowanie nie jest okresem zatrudnienia, a tylko z mocy art. 361 par. 2 k.p. wliczany jest do okresu zatrudnienia, wszakże pod warunkiem, że pracownik przez czas, za który wypłacono odszkodowanie, pozostawał bez pracy.
ARKADIUSZ SOBCZYK
radca prawny Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie
