Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Arkadiusz Sobczyk radca prawny Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie Za pracę tę pracownikom, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje odpowiedni dodatek. Niemniej jednak od niniejszej reguły kodeks pracy (art. 1514 par. 1) przewiduje wyjątek. Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Przez pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy należy rozumieć, zgodnie z definicją z art. 128 par. 2 k.p. pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Należy przyjąć, że pojęcie kierownika wyodrębnionej jednostki organizacyjnej odnosi się do pracownika, który faktycznie zarządza działaniem jednostki wyodrębnionej w wewnętrznej strukturze firmy. Tym samym aktualność zachowuje pogląd Sądu Najwyższego, że kluczowym kryterium zakwalifikowania pracownika do grupy kierowników jednostek organizacyjnych jest zakres ich obowiązków oraz ocena odrębności kierowanej przez nich komórki. Natomiast wzmianka w umowie o pracę, iż zajmowane przez pracownika stanowisko ma charakter stanowiska kierowniczego, nie ma decydującego znaczenia (wyrok SN z 17 listopada 1981 r., I PR 92/81, OSNC 1982/5-6/82). Sąd uznał również, że pracownik kierujący komórką organizacyjną, wyodrębnioną w strukturze organizacyjnej zakładu pracy, nie zajmuje stanowiska kierowniczego w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, jeśli kieruje zespołem pracowników przy jednoczesnym wykonywaniu pracy na równi z członkami kierowanego zespołu. Powyższe stanowisko Sąd Najwyższy utrzymał w wyroku z 13 stycznia 2005 r. (II PK 114/04 OSNP 2005/16/245), w którym potwierdził, że zakres zastosowania art. 1514 par. 1 k.p. nie obejmuje tych kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych zakładu pracy, których obowiązki nie ograniczają się do organizowania kontroli i nadzorowania czynności pracowników podległej sobie komórki, lecz polegają na wykonywaniu pracy na równi z nimi. Praca w godzinach nadliczbowych bez dodatkowego wynagrodzenia może być wykonywana przez wskazane podmioty jedynie w razie konieczności. Oznacza to, że zakres obowiązków pracownika na stanowisku kierowniczym powinien być tak ukształtowany, by w prawidłowym założeniu mógł on je wykonać w ustawowym czasie pracy. O zakresie obowiązków pracownika decyduje rozmiar zadań, które powinny być tak określone, by ich wykonanie w normalnym czasie pracy było obiektywnie możliwe (wyrok SN z 27 czerwca 1977 r., I PRN 86/77 LEX nr 14397). Ten sam pogląd SN wyraził w wyroku z 8 czerwca 2004 r. (III PK 22/04, OSNP 2005/5/65), stwierdzając, że osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych nie mogą być pozbawione prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania norm czasu pracy. Inaczej traktowani są kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonujący pracę w godzinach nadliczbowych w niedzielę i święto. Osobom tym przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego.