Jeśli chodzi o prawo do urlopu wypoczynkowego, to inne zasady stosuje się przy nabywaniu prawa do pierwszego urlopu, a inne w zakresie prawa do kolejnych urlopów. Jakie one są?

prof. Jerzy Wratny Uniwersytet Rzeszowski W następstwie nowelizacji kodeksu pracy z 2003 roku zmienione zostały zasady nabywania prawa do urlopu pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy. Zagadnienie to reguluje art. 153 par. 1 kodeksu pracy. Wcześniej nabycie prawa do pierwszego urlopu uwarunkowane było określonym stażem zatrudnienia. Mianowicie, aby uzyskać prawo do urlopu w pełnym wymiarze pracownik musiał przepracować rok. Jednakże prawo do cząstkowego urlopu w wymiarze połowy wymiaru należnego po przepracowaniu roku przysługiwało mu już z upływem 6 miesięcy pracy. Obecnie uprawnienie do pierwszego urlopu wypoczynkowego jest ukształtowane korzystniej dla pracowników. Mianowicie stosowane wcześniej okresy wyczekiwania wynoszące odpowiednio 6 miesięcy lub rok zostały zastąpione prostą zasadą, zgodnie z którą uprawnienie do urlopu narasta proporcjonalnie w miarę upływu okresu zatrudnienia w roku kalendarzowym podjęcia pracy. Wymiar urlopu należnego w tym roku powiększa się z upływem każdego miesiąca pracy o 1/12 wymiaru przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku. Przez wymiar urlopu przysługujący po przepracowaniu roku należy rozumieć 20 dni, ponieważ jest to najniższy wymiar, do którego mają prawo pracownicy zatrudnieni krócej niż 10 lat (art. 154 par. 1 pkt 1 kodeksu pracy). Za każdy miesiąc pracy pracownikowi przysługuje zatem 1 i 2/3 dnia urlopu, tyle bowiem wynosi 1/12 z 20 dni. Niepełne dni urlopu zaokrągla się do pełnych. Upływ miesięcy pracy, o których mowa w art. 153 kodeksu pracy, należy rozumieć nie jako okres rzeczywistego nieprzerwanego wykonywania pracy, ale w zasadzie jako okres trwania stosunku pracy. Do okresu tego wlicza się zatem na przykład okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego, a także okresy innych zwolnień od wykonywania pracy. Nie wlicza się jednak okresu urlopu bezpłatnego udzielonego na wniosek pracownika (art. 174 par. 2 kodeksu pracy). Okres, od którego zależy powstanie i narastanie prawa do urlopu pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy, niekoniecznie musi obejmować zatrudnienie u jednego pracodawcy. Może on składać się z kilku okresów zatrudnienia u różnych pracodawców. Natomiast prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego, a więc do drugiego i dalszych urlopów, powstaje, zgodnie z art. 153 par. 2 kodeksu pracy, w każdym następnym roku kalendarzowym. Według przyjętej wykładni tego przepisu kodeksu pracy, prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego powstaje pierwszego stycznia każdego roku, natomiast do udzielenia urlopu wypoczynkowego zobowiązany jest pracodawca, u którego pracownik był w tym dniu zatrudniony. Szczególne przypadki, gdy pracownik po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego z dniem pierwszego stycznia, nie przepracował u danego pracodawcy pełnego roku, regulują przepisy o tzw. urlopie proporcjonalnym. Są one zawarte w art. 1551 kodeksu pracy.