Taka umowa nie jest tytułem do ubezpieczeń. Odprowadzamy od niej tylko podatek dochodowy. Wyjątek stanowi kontrakt podpisany z własnym pracownikiem
Wśród podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, które zostały wymienione w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie ma osób wykonujących czynności na podstawie takiej umowy. Oznacza to, że strony umowy o dzieło, czyli zamawiający i wykonawca, nie ponoszą dodatkowych kosztów związanych z obciążeniem z tytułu składek. Nie należy zgłaszać wykonawcy do ubezpieczeń społecznych ani tym bardziej wykazywać go jako ubezpieczonego w raporcie miesięcznym do ZUS. Dlatego umowa o dzieło jest pożądanym przez przedsiębiorców sposobem na pozyskanie mniej kosztownej siły roboczej. Jednak umowa o dzieło jest dopuszczalna, tylko jeśli są spełnione określone warunki odróżniające ją od stosunku pracy.
Cechy charakterystyczne
Jest to umowa rezultatu, czyli jej przedmiotem musi być wykonanie konkretnego dzieła uzgodnionego przez strony. Natomiast w przypadku umowy o pracę jej cechą jest staranne działanie przy wykonywaniu pracy na określonym stanowisku. Kolejna różnica to swoboda przy wykonywaniu pracy – pracownik jest podporządkowany pracodawcy i wykonuje pracę pod jego kierownictwem w określonym czasie i miejscu, czego nie można narzucić wykonawcy dzieła. Dodatkowo pracownik świadczy pracę osobiście, natomiast wykonawca dzieła może ją zlecić osobie trzeciej. Zatem nie można zastąpić umowy o pracę umową o dzieło. Można jednak własnemu pracownikowi powierzyć dodatkowe zadania właśnie na podstawie takiej umowy, lecz wówczas będzie ona podlegała obowiązkowym składkom na ubezpieczenia.
Dodatkowe zadania
Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się powierzyć pracownikowi dodatkowe zadanie do wykonania, to może zawrzeć je w formie umowy o dzieło. Należy jednak przy tym pamiętać, aby powierzone na podstawie umowy o dzieło czynności różniły się od tych wykonywanych na podstawie umowy o pracę. Przykładowo można zlecić zatrudnionej na etacie fryzjerce, aby w ramach umowy o dzieło zaprojektowała ulotkę reklamującą zakład, lecz nie można jej powierzyć wykonania np. koloryzacji, gdyż to należy do jej obowiązków pracowniczych. W przypadku umowy o dzieło zawartej z własnym pracownikiem art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych mówi, że wykonawca dzieła jest tożsamy z pracownikiem, zatem z obu tytułów (umowa o pracę i umowa o dzieło) podlega wszystkim składkom na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. [tabela 1]
Nie wymaga zgłoszenia
Pracownika, który wykonuje dodatkowo umowę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, nie należy zgłaszać dodatkowo do ZUS, a jego przychód z tej umowy stanowiący podstawę wymiaru składek należy wykazać łącznie z podstawą wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w miesięcznym raporcie za ubezpieczonego. Analogiczna sytuacja następuje wówczas, gdy pracownik w ramach umowy o dzieło zawartej z innym niż pracodawca podmiotem wykonuje czynności na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Wyjątki
Istnieją pewne sytuacje, kiedy z własnym pracownikiem można zawrzeć umowę o dzieło, która nie będzie podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli pracownik prowadzi działalność gospodarczą i w ramach tej działalności wykonuje umowę o dzieło, a jej przedmiot jest tożsamy z przedmiotem prowadzenia działalności, to taka umowa nie będzie stanowić tytułu do objęcia go ubezpieczeniami społecznymi. Warunkiem jest opodatkowanie przychodu z tytułu umowy o dzieło jako przychodu z działalności gospodarczej. Pracownik musi taką umowę o dzieło rozliczyć w ramach własnej działalności gospodarczej.
Drugą sytuacją, kiedy nie ma obowiązku podlegania ubezpieczeniom, jest zawarcie umowy o dzieło z własnym pracownikiem w czasie, gdy korzysta on z urlopu bezpłatnego, wychowawczego lub macierzyńskiego. Są to bowiem przerwy w opłacaniu składek. W tym czasie pracownik nie realizuje umowy o pracę, więc nie otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenia. Zatem ma okres przerwy w opłacaniu składek z tytułu umowy o pracę (urlop macierzyński i urlop wychowawczy to odrębne tytuły podlegania ubezpieczeniom niż umowa o pracę, a pracownika wykazuje się na raportach z innym niż pracowniczy kodem tytułu ubezpieczenia). Zawarta w tym czasie umowa o dzieło będzie podlegała wyłącznie opodatkowaniu podatkiem dochodowym. [tabela 2]
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1, art. 18 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).
Marta Nowakowicz-Jankowiak, ekspert ds. wynagrodzeń