Czy pracodawca, który wydatkuje środki z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych na świadczenia rzeczowe lub pieniężne dla pracowników, może być zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne od ich wartości, w sytuacji gdy przy ich przyznawaniu opiera się wyłącznie na sytuacji materialnej samego pracownika, a nie całej jego rodziny?
Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne pracowników reguluje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Stanowi ona, że podstawę ich wymiaru stanowi przychód uzyskiwany z tytułu zatrudnienia na podstawie stosunku pracy (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych). Przewiduje również, że składki nie są odprowadzane od przychodów, które wymienia rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z nim nie są oskładkowane wypłaty z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS) przeznaczone na cele socjalne.
Zasady tworzenia ZFŚS oraz gospodarowania jego środkami reguluje ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Sposób korzystania z nich pracodawca określa w regulaminie, który ustala zgodnie z przepisami ustawy o związkach zawodowych.
Ustawa o ZFŚS przewiduje, że przyznanie pracownikowi świadczenia z funduszu jest uzależnione od jego sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Uwzględnienie kryterium socjalnego przy wydawaniu pieniędzy z ZFŚS jest warunkiem koniecznym, aby uznać dane świadczenie za socjalne. Dlatego też w sytuacji, gdy pracownicy otrzymują pomoc rzeczową lub finansową z ZFŚS na podstawie innych kryteriów bądź bez zastosowania jakichkolwiek warunków, następuje to z naruszeniem przepisów ustawy. Wówczas do świadczeń tych nie ma zastosowania zwolnienie od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Innymi słowy środki wypłacone z ZFŚS stanowią wówczas podstawę wymiaru składek. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. w wyrokach: z 20 sierpnia 2001 r. sygn. akt I PKN 579/00, z 6 lutego 2008 r., sygn. akt II PK 156/07, z 16 września 2009 r., sygn. akt I UK 121/09 oraz z 20 czerwca 2012 r., sygn. akt I UK 140/12).
Podstawa prawna
Par. 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
Art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2012 r. poz. 592 z późn. zm.).