ZUS nie może zweryfikować stanu zdrowia chorego pracownika, dopóki nie dostarczy on pracodawcy zwolnienia lekarskiego.
Do redakcji DGP trafia wiele zapytań od przedsiębiorców, którzy mają problemy z chorymi pracownikami. Niektórzy sami próbują sprawdzać, co zatrudniony robi w czasie zwolnienia. Taką możliwość mają płatnicy składek zatrudniający powyżej 20 ubezpieczonych. W pozostałych przypadkach kontrolę prowadzi ZUS.
Zasady sprawdzenia chorego pracownika reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743). Jeśli więc ubezpieczony wykonuje w czasie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową albo wykorzystuje je w sposób niezgodny z przepisami, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
Podstawą do takiej kontroli, jak podkreśla ZUS, jest zwolnienie lekarskie. Przypomnijmy, że pracownik ma siedem dni na dostarczenie go pracodawcy (od momentu jego otrzymania). Dopiero wówczas możliwa jest jego weryfikacja. Co ważne, na zaświadczeniu o czasowej niezdolności do pracy wystawionym na druku ZUS ZLA lekarz podaje adres, pod którym chory przebywa w czasie tej niezdolności.
Inną kwestią jest sprawdzenie, czy pracownik jest faktycznie chory. Zasady kontroli orzekania o czasowej niezdolności do pracy i wystawiania zwolnień lekarskich na druku ZUS ZLA reguluje ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).
Na tej podstawie lekarz orzecznik ZUS może przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego (w wyznaczonym miejscu lub tym, w którym przebywa osoba niezdolna do pracy). Jeżeli ma wątpliwości co do stanu zdrowia zatrudnionego może go także skierować na badanie specjalistyczne. Będzie ono wówczas przeprowadzone przez lekarza konsultanta ZUS. Dodatkowo prowadzący ocenę stanu zdrowia mogą zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie. Możliwe jest także zlecenie wykonywania analiz pomocniczych w wyznaczonym terminie.
Aby nie było żadnych wątpliwości co do tego, że chory pracownik musi się zgłosić do lekarza orzecznika, ZUS wysyła mu wezwanie (za zwrotnym potwierdzeniem odbioru), w którym określa termin badania przez lekarza orzecznika ZUS lub dostarczenia posiadanych wyników testów pomocniczych. W razie uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników w wyznaczonym terminie zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tej dacie. ZUS zaś wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku.
Jednocześnie Centrala ZUS wyjaśnia, że jeśli ubezpieczony utrudnia możliwość wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, zakład może w drodze decyzji wstrzymać wypłatę świadczenia lub zawiesić postępowanie do chwili podjęcia współpracy. Tak wynika z art. 82 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).