W podstawie wymiaru należności do ZUS zatrudniający powinien uwzględnić także wynagrodzenie ze zlecenia, jeżeli wykonywane jest na jego rzecz
Przy naliczaniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz fundusze pozaubezpieczeniowe pracodawcy muszą pamiętać, że składki są zobowiązani naliczać nie tylko od wypłacanych pracownikom przychodów ze stosunku pracy czy też z umowy-zlecenia stanowiących podstawę wymiaru składek, ale również od przychodów ze zlecenia których im nie wypłacają, o ile umowa-zlecenie jest wykonywana na ich rzecz.

Definicja

Stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) za pracownika, w rozumieniu tej ustawy, uważana jest także osoba, która wykonuje pracę na podstawie umowy-zlecenia albo umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Wyjaśnić należy, że jako umów zawartych z własnym pracownikiem nie traktuje się umów cywilnoprawnych zawartych z osobami, którym pracodawca udzielił urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego lub urlopu macierzyńskiego.
Wszystkie podane wyżej okresy występują co prawda w czasie trwania stosunku pracy (umowa o pracę nie zostaje rozwiązana), jednak są to przerwy w ubezpieczeniach pracowniczych. W tych okresach pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie wypłaca za ten okres wynagrodzenia.
W każdym z tych okresów pracownik z umowy o pracę nie podlega więc ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Pracodawca ma obowiązek składać za te osoby imienne raporty miesięczne RSA (z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 xx – pracownik) o okresach przerwy w opłacaniu składek z umowy o pracę, gdzie wykazuje okres przerwy oraz kod/świadczenia przerwy:
111 – w przypadku urlopu bezpłatnego.
121/122 – w przypadku urlopu wychowawczego,
311 – w przypadku zasiłku macierzyńskiego.

Gdzie praca faktycznie jest świadczona

W uchwale z 2 września 2009 r., sygn. akt II UZP 6/09 (OSNP 2010/3-4/46), Sąd Najwyższy uznał, że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w stosunku do osób wykonujących wyżej wymienione umowy na rzecz pracodawcy, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, jest pracodawca, tj. podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona, a nie podmiot, z którym umowa-zlecenie została zawarta. Takie samo stanowisko było prezentowane także w licznych orzeczeniach sądów apelacyjnych, m.in. wyrok w Katowicach z 4 kwietnia 2013 r. III AUa 1279/12 (LEX nr 1286492); w Krakowie z 13 lutego 2013 r. III AUa 1142/12 (LEX nr 1282660); w Gdańsku z 17 października 2012 r. III AUa 1175/12 (LEX nr 1236153); w Rzeszowie z 12 września 2012 r. III AUa 653/12 (LEX nr 1217757).
Wobec tego na pracodawcy jako płatniku składek ciąży obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania co miesiąc do ZUS składek na ubezpieczenia społeczne osób wymienionych w art. 8 ust. 2a u.s.u.s. Pracodawca zobowiązany jest również do obliczania części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych – do przekazania ich do ZUS.
Po zawarciu umowy-zlecenia zleceniodawca nie powinien więc zgłaszać zleceniobiorcy do żadnych ubezpieczeń oraz od wypłacanego wynagrodzenia nie powinnien naliczać żadnych składek. Od kwoty wypłacanego wynagrodzenia powinien naliczyć i odprowadzić do urzędu skarbowego tylko zaliczkę na podatek. Składki powinien opłacać wyłącznie pracodawca.
Z orzeczenia SN wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód z tytułu stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.; dalej: u.p.d.o.f.). Na podstawie art. 18 ust. 1a u.p.d.o.f. w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a u.s.u.s., w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. [przykład]

Pomocna informacja

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie nakłada na pracownika obowiązku informowania pracodawcy o wypłaconym mu wynagrodzeniu z umowy zlecenia.
Biorąc pod uwagę przedstawioną powyżej interpretację art. 8 ust. 2a i art. 18 ust. 1a (zawartą w uchwale SN) pracodawca zawierając umowy z firmami zewnętrznymi, które na jego rzecz będą świadczyły określone usługi, może domagać się, aby te firmy przekazywały mu informację o zawarciu umów cywilnoprawnych z jego pracownikami oraz o wysokości wypłacanego tym osobom wynagrodzenia. Gdy takie postanowienia zostaną wprowadzone do umowy, pracodawcy łatwiej będzie opłacać do ZUS należne składki.
Dodatkowo pracodawca powinien również poinformować swoich pracowników o obowiązku informowania go o wykonywaniu umów-zleceń (a także umów o dzieło) na jego rzecz i wysokości uzyskiwanego z tego tytułu przychodu.
Gdy pracodawca tego nie zrobi i dopiero po pewnym czasie okaże się, że jego pracownicy wykonywali umowy-zlecenia (umowy o dzieło) na jego rzecz i od tych przychodów nie były wykazywane i opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, będzie zobowiązany złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych i opłacić składki wraz z odsetkami za zwłokę.

PRZYKŁAD

Zyskuje zleceniodawca

Jan Kowalski jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz w szpitalu A. Od 1 sierpnia 2013 r. szpital zawarł umowę ze spółką B na zapewnienie weekendowej opieki medycznej dla pacjentów szpitala. Od 1 września 2013 r. Jan Kowalski zawarł umowę-zlecenie ze spółką B na dyżury lekarskie i dyżury te pełnił w szpitalu A. We wrześniu otrzymał od szpitala A wynagrodzenie za pracę w wysokości 5000 zł oraz od spółki B wynagrodzenie ze zlecenia w wysokości 1000 zł. Pracodawca (szpital A) w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem pracowniczym 01 10 xx w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne powinien wykazać kwotę 6000 zł i od tej podstawy naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne, a na zdrowotne od podstawy 5177,40 zł (6000 zł – 822,60 zł).

Oczywiście pracodawca, ustalając kwotę wynagrodzenia, jakie powinno zostać wypłacone pracownikowi z wynagrodzenia, odlicza składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez niego zarówno od kwoty wynagrodzenia ze stosunku pracy (5000 zł x 13,71 proc.), jak i od kwoty wynagrodzenia ze zlecenia (1000 zł x 13,71 proc.). Z kolei pracodawca z własnych środków finansuje składki (w części finansowanej ze środków płatnika) zarówno od kwoty 5000 zł (czyli od wynagrodzenia ze stosunku pracy), jak i od kwoty 1000 zł (wynagrodzenia z umowy-zlecenia). Przy założeniu, że pracodawcę obowiązuje stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,2 proc., dodatkowe obciążenia, jakie ponosi pracodawca, wynoszą: 20,01 proc. (na co składa się składka na ubezpieczenie emerytalne – 9,76 proc., na rentowe – 6,5 proc. na wypadkowe – 1,20 proc., na FP – 2,45 proc. i FGŚP – 0,10 proc.).

Podstawa prawna

Art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).