Jeżeli członek zarządu pełni funkcję tylko na podstawie powołania, nie trzeba odprowadzać za niego składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotnych. Będzie to konieczne w razie zawarcia umowy, np. o pracę lub zlecenia.
Wspólnik spółki z o.o. posiadający 60 proc. udziałów od 15 lipca 2013 r. pełni funkcję prezesa zarządu. Stanowisko to zostało mu powierzone w drodze powołania. Nie podpisano jednak z nim dodatkowej umowy (o pracę, zlecenia, kontrakt menedżerski), chociaż za wykonywanie swoich obowiązków prezes ma uzyskiwać wynagrodzenie. Czy w tej sytuacji od świadczenia z tytułu pełnionej funkcji trzeba opłacać składki ZUS? Czy członka zarządu powołanego uchwałą wspólników w ogóle należy zgłaszać do zakładu?
W przedstawionej sytuacji prezes zarządu nie będzie podlegał obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Samo pełnienie funkcji w zarządzie (tylko w ramach stosunku organizacyjnego) nie stanowi tytułu do ubezpieczeń, jeżeli nie towarzyszy mu żadna inna umowa, skutkująca obowiązkiem ubezpieczeniowym.

Nie ma znaczenia, czy jest wynagrodzenie

Członek zarządu spółki z o.o. jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 201 par. 4 k.s.h.). Istnienie obowiązku opłacania składek za taką osobę (lub jego brak) zależy od tego, na jakiej podstawie pełni ona swoją funkcję.
Jeżeli wykonuje obowiązki wyłącznie na podstawie powołania, spółka nie powinna zgłaszać prezesa zarządu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Nie ma znaczenia, czy za zajmowanie stanowiska członek zarządu otrzymuje wynagrodzenie czy też sprawuje je nieodpłatnie. Od przychodu uzyskanego z tytułu pełnienia wspomnianej funkcji spółka, jako płatnik składek, nie będzie dokonywała za prezesa żadnych wpłat.
Taką wykładnię potwierdził ZUS w interpretacji indywidualnej z 17 maja 2013 r. stwierdzając, że osoba powołana na członka zarządu, aby otrzymywać wynagrodzenie, nie musi być zatrudniona na podstawie umowy o pracę, zlecenia czy innego kontraktu o świadczenie usług. Treść przepisu art. 6 oraz powiązanych art. 11 i art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozwala uznać, że powołanie (w znaczeniu bezumownego powierzenia funkcji) członka zarządu na podstawie art. 201 k.s.h. nie stanowi samoistnego tytuł podlegania ubezpieczeniom, a tym samym nie powoduje obowiązku opłacania składek.
Niestety, brak takich obciążeń wiąże się również z tym, że zainteresowanemu nie przysługują jakiekolwiek korzyści, które normalnie wynikają z podlegania ubezpieczeniom.
Prezes zarządu spółki z o.o., za którego nie są opłacane składki, nie ma prawa do bezpłatnej opieki medycznej (brak ubezpieczenia zdrowotnego), nie odkłada na przyszłą emeryturę (brak ubezpieczenia emerytalnego) i nie może liczyć na świadczenia w razie choroby lub macierzyństwa (brak ubezpieczenia chorobowego).

Stosunek organizacyjny i dodatkowa umowa

Powołaniu może (ale nie musi) towarzyszyć nawiązanie dodatkowego stosunku prawnego. Jeżeli z osobą wchodzącą w skład zarządu spółka równolegle podpisze umowę o pracę lub zlecenia (albo inną o tym charakterze, np. kontrakt menedżerski), składki na jej ubezpieczenia społeczne i zdrowotne należy opłacać na zasadach obowiązujących odpowiednio pracowników lub zleceniobiorców.
Przepisy wskazują szczególny tryb reprezentacji stron umowy o pracę zawieranej z członkiem zarządu spółki z o.o. W kontrakcie takim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 210 par. 1 k.s.h.) Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być zmieniony postanowieniami kontraktowymi.
Umowa o pracę zawarta w inny sposób – np. podpisana przez innego członka zarządu, bez odrębnego pełnomocnictwa – jest z mocy prawa nieważna (chociaż nie przesądza to jeszcze o fakcie, czy stosunek pracy został zawarty – por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2010 r., sygn. I PK 16/10).
Członkowie zarządu częściej wykonują jednak swoje zadania na podstawie kontraktów cywilnoprawnych. Może to być albo typowa umowa zlecenia, albo inna o tym charakterze (np. o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontrakt menedżerski, inna umowa o charakterze zlecenia). Członek zarządu zatrudniony w ten sposób powinien zostać zgłoszony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na ogólnych zasadach dotyczących zleceniobiorców.

W umowie między spółką z o.o. a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

PRZYKŁAD

Brak tytułów ubezpieczenia

Zainteresowana jest prezesem zarządu spółki z o.o. Do pełnienia swojej funkcji została powołana w drodze uchwały wspólników. Za wykonywanie obowiązków otrzymuje wynagrodzenie miesięczne w kwocie 12 500 zł, ale przysługuje jej ono na mocy uchwały, a nie umowy zawartej ze spółką. Nie posiada także innych tytułów do ubezpieczeń.

W tej sytuacji za zainteresowaną nie są odprowadzane do ZUS żadne składki. Nie może ona korzystać z bezpłatnej służby zdrowia, nie powiększa się kapitał jej składek na przyszłą emeryturę. W przypadku choroby lub urodzenia dziecka – nie będzie miała również prawa do zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego.

Możliwość dostępu do świadczeń medycznych, finansowanych z NFZ, można zapewnić sobie poprzez:

zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego przez członka rodziny (np. przez ubezpieczonego męża),

przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego (wiąże się to z obowiązkiem comiesięcznego opłacania składki).

Zainteresowana może również przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, aby gromadzić kapitał na przyszłą emeryturę. Nie ma natomiast możliwości, aby przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, które zapewniłoby jej prawo do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego.

Podstawa prawna
Art. 6, 11 i 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).
Art. 201 par. 4 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).