Młody adwokat właśnie zdał egzamin zawodowy i chce założyć własną działalność gospodarczą. Czy w przypadku gdy będzie ją wykonywał na rzecz byłego pracodawcy, u którego wcześniej był zatrudniony jako aplikant, może skorzystać z obniżonej podstawy wymiaru składek ZUS?
Chcąc pomóc w starcie początkującym przedsiębiorcom, ustawodawca przyznał im uprawnienie, zgodnie z którym w okresie pierwszych 24 miesięcy od rozpoczęcia wykonywania działalności podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Jednak nie każdy może z tego uprawnienia skorzystać. Zgodnie z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) wyłączone są osoby, które przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres tej, która ma być przez nie wykonywana.
Pytanie, czy wyjątek ten obejmuje również adwokata wcześniej zatrudnianego przez ten sam podmiot na stanowisku aplikanta, stało się przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W uchwale z 10 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II UZP 2/13) jednoznacznie stwierdził, że wyjątek nie znajduje zastosowania i wspomniana osoba może z uprawnienia skorzystać. W uzasadnieniu do uchwały SN przypomniał, że ratio legis art. 18a ust. 2 pkt 2 było przeciwdziałanie rozwiązywaniu umów o pracę w celu podjęcia działalności pozarolniczej we współpracy z dotychczasowym pracodawcą.
Biorąc jednak pod uwagę cel aplikacji adwokackiej, „można ogólnie wskazać, że służy ona przygotowaniu zawodowemu osoby posiadającej wyższe wykształcenie prawnicze do wykonywania samodzielnie zawodu adwokata. Z kolei uzasadnieniem dla wprowadzenia wspomnianego wyjątku jest przeciwdziałanie wymuszonemu samozatrudnieniu w miejsce umowy o pracę. Inny jest również zakres wykonywanych czynności, aplikacja adwokacka jest bowiem jedynie etapem w karierze zawodowej prawnika, formą swego rodzaju stażu zawodowego.