Od tego miesiąca rozpoczęła się realizacja rządowego programu wspierania osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne. W jego ramach w okresie kwiecień–grudzień określona grupa opiekunów zajmujących się niepełnosprawnym członkiem rodziny będzie otrzymywała dodatkowe 200 zł. Jakie warunki muszą spełnić opiekunowie, żeby otrzymać dodatek?
Od tego miesiąca rozpoczęła się realizacja rządowego programu wspierania osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne. W jego ramach w okresie kwiecień–grudzień określona grupa opiekunów zajmujących się niepełnosprawnym członkiem rodziny będzie otrzymywała dodatkowe 200 zł. Opiekunowie, aby je otrzymywać, muszą przede wszystkim spełniać nowe warunki, od których od początku tego roku uzależnione jest uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego. Są one szczegółowo wskazane w art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 z późn. zm.).

Data niepełnosprawności

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów prawo do świadczenia pielęgnacyjnego mają ojciec, matka, opiekun faktyczny, osoby będące rodziną zastępczą spokrewnioną z dzieckiem oraz inne obciążone obowiązkiem alimentacyjnym. Tymi ostatnimi są krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Mogą się o nie ubiegać, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej ze względu na konieczność opieki nad osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności (zawierającym określone wskazania) lub znacznym jej stopniem.
Dodatkowo, aby możliwe było przyznanie wsparcia, niepełnosprawność wymagającego opieki członka rodziny musi powstać przed ukończeniem przez niego 18 lat. Gdyby nastąpiło to w czasie nauki w szkole lub na uczelni wyższej, przepisy dopuszczają maksymalną górną granicę wieku – 25 lat. Zarówno to zastrzeżenie, jak i drugie, znacznie ograniczające uprawnienia osób innych niż spokrewnione z niepełnosprawnym w pierwszym stopniu skutkują tym, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje głównie rodzicom zajmującym się niesamodzielnym dzieckiem. W konsekwencji to oni są uprawnieni do 200 zł dodatku.

Grupy uprawnionych

W związku z przyjęciem takiej zasady dodatek będzie przysługiwał wszystkim, którzy po 1 stycznia 2013 r. złożyli wniosek o świadczenie pielęgnacyjne i otrzymali pozytywną decyzję je przyznającą. To jednak tylko pierwsza grupa uprawnionych do rządowego wsparcia. Świadczenie pielęgnacyjne jest bowiem do czerwca włącznie wypłacane wszystkim opiekunom, którzy nabyli do niego prawo do 31 grudnia 2013 r. Wśród nich są nie tylko rodzice, ale też osoby opiekujące się dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny. Należy do nich np. córka zajmująca się matką lub ojcem, a także wnuczka deklarująca opiekę nad babcią lub dziadkiem.
Ponieważ nie spełniają oni nowych, obowiązujących od tego roku warunków uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, to mimo że taką pomoc otrzymują w czasie obowiązywania okresu przejściowego, trwającego jeszcze przez trzy miesiące, to w kwietniu, maju oraz czerwcu gmina nie wypłaci im dodatku.

Wydanie decyzji

Zasady rządowego programu przewidują, że dodatek jest przyznawany z urzędu na podstawie postępowania wszczętego przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub kierownika ośrodka pomocy społecznej, jeżeli to ta jednostka organizacyjna gminy jest upoważniona do prowadzenia świadczeń rodzinnych. To oznacza, że rodzice nie muszą składać odrębnego wniosku o przyznanie dodatku. Rolą wypłacających wsparcie jest sprawdzenie, które osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne (zwłaszcza z drugiej grupy obejmującej zainteresowanych z okresu przejściowego) mogą go uzyskać. Samorząd przekaże im zaś decyzję przyznającą dodatkowe wsparcie. Będzie ono wypłacane razem z podstawowym świadczeniem w terminie przyjętym zwyczajowo w danej gminie.
W przypadku rodziców zaliczających się do tej pierwszej grupy, czyli tych, którzy uzyskali pomoc już po zmianie przepisów, otrzymają oni decyzję przyznającą im dodatek od kwietnia do grudnia. Okres ten może być jednak krótszy, gdy samo świadczenie pielęgnacyjne jest przyznane na krótszy czas, np. w związku z kończącą się wcześniej ważnością orzeczenia o niepełnosprawności dziecka. Wtedy rodzic traci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Nie ma więc też podstawy do uzyskiwania dodatku.
Inaczej wygląda sytuacja opiekunów niepełnosprawnych dzieci z drugiej grupy, która otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne do końca czerwca. Zgodnie z przepisami przejściowymi ich decyzje wygasają wówczas z mocy prawa. Dlatego też gmina, wydając im decyzję w sprawie 200 zł dodatku, wskaże w niej, że będzie on przysługiwał w okresie kwiecień–czerwiec. Aby rodzic otrzymywał go również od lipca do grudnia, musi przede wszystkim złożyć nowy wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego (jak wyjaśnia Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, mogą to zrobić nawet teraz). Jeżeli zostanie on pozytywnie rozpatrzony, to jednocześnie samorząd rozpocznie postępowanie w sprawie 200 zł dodatku. W konsekwencji do rodzica trafią dwie decyzje przyznające go: najpierw na trzy, a potem na sześć miesięcy.

820 zł łącznej pomocy

Wspomniane 200 zł to niejedyny dodatek, który rodzice otrzymują do świadczenia pielęgnacyjnego. Od 1 stycznia jest im bowiem wypłacane co miesiąc 100 zł. Prawo do takiego wsparcia mają zarówno osoby nabywające prawo do świadczenia pielęgnacyjnego po tej dacie, jak i opiekunowie objęci okresem przejściowym, którzy spełniają zmienione warunki jego uzyskania. Dodatek ten będzie wypłacany do 30 czerwca. W praktyce oznacza to, że od tego miesiąca rodzic otrzymuje 520 zł świadczenia pielęgnacyjnego, 100 zł dodatku oraz 200 zł kolejnego dodatku. Łącznie trafia więc do nich 820 zł pomocy.
Z kolei od l lipca wzrośnie wysokość samego świadczenia z 520 zł do 620 zł (zniknie więc pierwszy dodatek), a do końca grudnia cały czas będzie im wypłacany drugi dodatek (200 zł).
Realizowany obecnie rządowy program to pierwszy etap dalszych zmian, któremu ma podlegać system wspierania rodziców opiekujących się niepełnosprawnymi dziećmi. Od 2014 r. ma zacząć się proces stopniowego zrównywania wysokości świadczenia pielęgnacyjnego z kwotą najniższego wynagrodzenia za pracę, które obecnie wynosi 1600 zł. Na razie nie są jednak znane szczegółowe zasady planowanych zmian.

Pomoc dla rolników

Z dodatkowej pomocy w wysokości 200 zł mogą też skorzystać osoby, które prowadzą gospodarstwo rolne. Niektórzy z nich mogą mieć jednak z tym problem, ponieważ część samorządów odmawia im przyznania samego świadczenia pielęgnacyjnego, powołując się na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 grudnia 2012 r. (I OPS 5/12). Ten uznał bowiem, że prowadzenie gospodarstwa rolnego jest negatywną przesłanką do jego otrzymywania. NSA podkreślił m.in., że świadczenie pielęgnacyjne jest formą pomocy adresowaną wyłącznie do osób, których źródłem utrzymania jest wykonywanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i które z nich rezygnują lub ich nie podejmują. To oznacza, że do świadczenia pielęgnacyjnego nie jest uprawniona osoba, która nie pracuje, w sytuacji gdy ma inne źródło dochodów, i to bez względu na ich wysokość. Inne stanowisko przedstawia resort pracy, który wskazuje, że taka działalność nie jest wymieniona w definicji zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej zawartej w art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych, z których rezygnacja jest od opiekuna wymagana. W związku z tym nie ma przeszkód, aby rolnikom przyznać świadczenie pielęgnacyjne. Tym samym gmina, wydając takim osobom pozytywną decyzję, ma też obowiązek wszcząć postępowanie o wypłatę 200 zł dodatku do niego. Na tej samej podstawie powinna im też wypłacać pierwszy dodatek wynoszący 100 zł.

Pomoc dla dziadków

Nie tylko rodzice, ale też babcia lub dziadek niepełnosprawnego wnuczka mogą liczyć na dodatkowe 200 zł wsparcia. Oni jako osoby spokrewnione w innym niż pierwszy stopniu mogą bowiem otrzymać świadczenie pielęgnacyjne w przypadku łącznego spełnienia kilku warunków. Nastąpi to, gdy rodzice dziecka nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub mają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Ponadto jeżeli nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub mają orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Nie może też być osób będących rodziną zastępczą spokrewnioną lub opiekunem faktycznym bądź mają oni wskazane wyżej orzeczenia.

Czy gmina opłaci wyższe składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne opiekuna

Czytelniczka opiekuje się niepełnosprawną córką i otrzymuje z tego tytułu świadczenie pielęgnacyjne. Spełnia ona też warunki do uzyskiwania od kwietnia 200 zł dodatku. Czy w związku z tym, że do matki będzie trafiać wyższa pomoc, wzrośnie podstawa opłacania za nią składek przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta?

Wsparcie przysługujące w ramach rządowego programu nie ma wpływu na wysokość składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne opiekuna, które jest finansowane z budżetu państwa, a odprowadzane przez gminę. Nie jest ono bowiem świadczeniem rodzinnym. To oznacza, że podstawę do opłacania składek dalej stanowi wysokość samego świadczenia pielęgnacyjnego. Będzie ona wyższa od lipca. Od tego miesiąca wzrasta bowiem wysokość świadczenia pielęgnacyjnego z 520 zł do 620 zł, kiedy to wypłacany od 1 stycznia dodatek wynoszący 100 zł stanie się na stałe częścią świadczenia.

Czy pomocy udziela się od momentu złożenia wniosku w powiatowym zespole

Pani Katarzyna złożyła 10 kwietnia w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności wniosek o wydanie orzeczenia w stosunku do jej chorującego syna. Dowiedziała się, że będzie musiała poczekać na decyzję ponad miesiąc. Dopiero wtedy będzie też mogła udać się do ośrodka pomocy społecznej, aby ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne. To spowoduje, że pozytywną decyzję przyznającą tę pomoc może otrzymać dopiero za kilka miesięcy. Czy będzie mogła otrzymać świadczenie pielęgnacyjne oraz 200 zł dodatku za okres oczekiwania na wydanie decyzji?

Jeżeli w okresie trzech miesięcy – licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia związanego z jej wystąpieniem (w tym przypadku jest to świadczenie pielęgnacyjne), to jest ono przyznawane od miesiąca, w którym złożono wniosek w powiatowym zespole ds. niepełnosprawności. Tak wynika z ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Jeżeli więc pani Katarzyna dotrzyma tych terminów, to po pierwsze będzie mogła uzyskać świadczenie pielęgnacyjne od kwietnia. W takim przypadku od tego właśnie miesiąca będzie jej też przysługiwało 200 zł dodatku, ponieważ rozporządzenie wskazuje, że jest do niego uprawniona osoba, która ma ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w wymienionych w nim miesiącach, zaczynając od kwietnia, a kończąc na grudniu. W sytuacji gdyby matka złożyła wniosek w powiatowym zespole w marcu i spełniła warunek wynikający ze złożenia dokumentów w ośrodku pomocy społecznej, to mogłaby otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne od marca, ale dodatkowe 200 zł dopiero od kwietnia.

Podstawa prawna
Par 2–4 rozporządzenia Rady Ministrów z 26 marca 2013 roku w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego (Dz.U. poz. 413).