Prowadzący działalność gospodarczą nie mogą się domagać od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych umorzenia nieopłaconych składek za zatrudnionych przez siebie pracowników. Takie zaległości nie zostały objęte abolicją.
Przedsiębiorcy, którzy w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. podlegali ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia firmy i którzy nie płacili składek, mogą wystąpić do ZUS o ich umorzenie. Warunkiem skorzystania z abolicji jest złożenie wniosku. Może z nim wystąpić także spadkobierca płatnika lub osoba trzecia, jeżeli ZUS wydał decyzję o ich odpowiedzialności.

Kategorie uprawnionych

O anulowanie części długów składkowych mogą ubiegać się dwie grupy płatników. Pierwszą stanowią osoby, które zaprzestały działalności przed 1 września 2012 r. i nie prowadzą jej w dniu wydania decyzji określającej warunki umorzenia. Drugą grupę stanowią podmioty, wobec których postanowienie o objęciu abolicją będzie mogło być wydane dopiero po ogłoszeniu stanowiska Komisji Europejskiej. Ta musi bowiem stwierdzić, czy według przepisów unijnych umorzenie nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej naruszającej konkurencję lub że jej udzielenie pozostaje w zgodzie z rynkiem wewnętrznym.
Od dnia złożenia wniosku o umorzenie do daty uprawomocnienia się decyzji w tej sprawie postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu. Podobnie jak bieg terminów przedawnienia długów.

Ograniczony okres

Wniosek o umorzenie można złożyć w terminie dwóch lat od dnia wejścia w życie ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. poz. 1551), a więc do 15 stycznia 2015 r. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ZUS wyda decyzję o podleganiu ubezpieczeniom lub o wysokości zadłużenia po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Wówczas wniosek można złożyć w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się tej decyzji. Termin jednoroczny jest jednak stosowany tylko wtedy, gdy ten 2-letni dla wnioskodawcy jest mniej korzystny.

Rodzaje składek

Umorzeniu mogą podlegać nieopłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, ale dotyczy to tylko należności własnych płatnika. Wraz z nimi anulowane zostają odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także egzekucyjne naliczone dotychczas przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Umorzenie powyższych należności powoduje także skasowanie za ten sam okres składek zdrowotnych i na Fundusz Pracy.
Jeżeli powyższe należności są spłacane w ramach układu ratalnego, to z dniem złożenia wniosku o umorzenie ulegają one wyłączeniu z niego. Jeżeli umową ratalną były również objęte należności niepodlegające abolicji, to do czasu podpisania aneksu do kontraktu powinny być nadal opłacane w wysokościach i terminach z niego wynikających.

Dwie decyzje

Najpierw ZUS wydaje decyzję, w której określa warunki umorzenia oraz wskazuje, jaka jest wysokość długu. W okresie 12 miesięcy od dnia jej uprawomocnienia płatnik ma czas, by uregulować wszystkie należności niepodlegające abolicji. Termin ten może być dłuższy, jeżeli są one spłacane w ramach układu ratalnego lub jeśli w okresie owego roku zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności. W tym przypadku ZUS wyda decyzję, którą umorzy zaległości dopiero po wywiązaniu się ze wcześniejszych zobowiązań.
Abolicja powoduje także, że okres, za który składki zostały umorzone, nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur, rent oraz innych świadczeń