Członkowie rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej nie mogą zarabiać pieniędzy jako jej pracownicy. Zarząd nie ma zatem prawa wydawania poleceń osobom wchodzącym w jej skład, bo te nie podlegają mu służbowo.
Rada nadzorcza spółdzielni mieszkaniowej jest jednym z jej podstawowych organów. W strukturze organizacyjnej powinna pełnić funkcje kontrolne i nadzorcze. Składa się co najmniej z trzech członków wybranych przez walne zgromadzenie.
Do rady mogą być wybierani wyłącznie członkowie spółdzielni (chyba że członkiem spółdzielni jest osoba prawna). Pełnią one swoje funkcje społecznie, z tym, że statut może przewidywać wynagrodzenie za udział w posiedzeniach, które jest wypłacane w formie miesięcznego ryczałtu bez względu na ich liczbę. Nie może ono być wyższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Ustawowe ograniczenia

Duża część uprawnień rady dotyczy możliwości kontroli lub nadzoru nad zarządem, który w organizacji spółdzielni pełni szczególnie ważną, a wręcz dominującą rolę. Kieruje nią i reprezentuje na zewnątrz.
W związku z tym trudno uznać za pożądaną sytuację, w której podległy służbowo pracownik jest jednocześnie członkiem rady nadzorczej spółdzielni, która monitoruje działanie zarządu działającego w imieniu pracodawcy. Podwładni są przecież zobowiązani do wykonywania pracy pod jego kierownictwem.
Za słuszny zatem trzeba uznać krok ustawodawcy polegający na wprowadzeniu w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych zakazu wchodzenia w skład rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej osób będących jej pracownikami.
Rada wykonuje swoje zadania w szczególności poprzez badanie okresowych oraz finansowych sprawozdań. Ponadto dokonuje systematycznych ocen wykonania przez spółdzielnię jej zadań gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania praw jej członków. Przeprowadza również kontrolę nad sposobem załatwiania przez zarząd wniosków organów spółdzielni i jej członków, a także rozpatruje skargi na działalność zarządu.
W celu wykonania swoich zadań rada może również żądać od zarządu, członków i pracowników spółdzielni wszelkich sprawozdań i wyjaśnień, przeglądać księgi i dokumenty oraz sprawdzać bezpośrednio stan majątku spółdzielni. W razie konieczności ma również prawo wyznaczyć jednego lub kilku ze swoich członków do czasowego pełnienia funkcji członka (członków) zarządu.
Oprócz czynności typowo kontrolnych rada nadzorcza reprezentuje spółdzielnię w sprawach czynności prawnych dokonywanych między spółdzielnią a członkiem zarządu lub czynności dokonywanych przez spółdzielnię w jego interesie.

Liczy się swoboda

W związku z zakresem zadań pożądane jest, aby członkowie rady nadzorczej byli jak najbardziej niezależni od zarządu spółdzielni. Taki stan należy rozumieć jako prawo do nieskrępowanego pełnienia swojej funkcji, jak również wolne od wszelkich nacisków zwierzchników wykonywanie konkretnych zadań.
Wprowadzony zatem zakaz bycia jednocześnie pracownikiem i członkiem rady nadzorczej jest jak najbardziej uzasadniony. Uchwała w sprawie wyboru do niej podwładnego jest z mocy prawa nieważna. Nowi członkowie rady nadzorczej podlegają obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a sąd rejestrowy dodatkowo bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa.
Sąd rejestrowy nie zawsze jest jednak w stanie określić na podstawie przedstawianych dokumentów, czy wybrana osoba jest pracownikiem spółdzielni. Jeżeli został on wybrany do rady nadzorczej, to uchwała w tej sprawie może zostać zaskarżona do sądu. W takim przypadku należałoby wnieść pozew o ustalenie jej nieważności.

Ważny interes

Orzeczenie sądu ustalające nieważność uchwały walnego zgromadzenia ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów. Wydaje się dopuszczalne powoływanie się na nieważność takiej uchwały również w toku innych postępowań sądowych, bowiem jest ona nieważna z mocy samego prawa.
Dodatkowo trzeba podkreślić, że z chwilą nawiązania stosunku pracy przez przedstawiciela rady ustaje jego członkostwo w organie nadzorczym tej samej spółdzielni. Nawet zatem w przypadku, gdy osoba została członkiem rady nadzorczej, a dopiero później podpisze umowę o pracę, chroniony jest głównie interes spółdzielni. Rozwiązaniu ulega bowiem niedozwolony stosunek członkostwa w radzie, a nie kontrakt, na podstawie którego zainteresowany jest zatrudniony.

Orzeczenie sądu ustalające nieważność uchwały walnego zgromadzenia ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów

Podstawa prawna
Ustawa z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 119, poz. 1116 z późn. zm.). Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.). Ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 168, poz. 1186 z późn. zm.).

Waldemar Laskowski