Polacy mają prawo mieszkać i poszukiwać zatrudnienia w innych krajach Unii Europejskiej. Prawo unijne nie gwarantuje jednak każdemu bezrobotnemu prawa do zasiłku w dowolnym państwie.
Aby korzystać z uprawnień socjalnych, nie wystarczy wyjechać do innego kraju Wspólnoty. Osoba, która utraciła pracę w Polsce, może się o nią ubiegać za granicą, a także otrzymywać tam zasiłek dla bezrobotnych. Jest on wypłacany na podstawie przepisów państwa, w którym zainteresowany aktualnie przebywa.
Ograniczenia unijne
Możliwości znalezienia pracy ograniczają przepisy unijne o prawie pobytu. Każdy obywatel UE może swobodnie przebywać w innym kraju tylko przez 3 miesiące. Po tym czasie wymagana jest rejestracja u właściwych władz w miejscu pobytu. Osoba taka musi wykazać, że jej przebywanie na terenie danego państwa nie spowoduje nadmiernego obciążenia systemu opieki społecznej.
Prawo do pobytu mają obywatele UE, którzy są pracownikami (również na własny rachunek) albo posiadają odpowiednie środki na utrzymanie i są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym. Regulacje unijne przewidują, iż obywatel UE, który przyjechał do danego państwa w celu poszukiwania pracy, nie może zostać z niego wydalony, jeżeli dostarczy dowód, że kontynuuje poszukiwanie zatrudnienia i ma realne szanse, by je znaleźć. Prawo zabrania także automatycznego wydalenia obywateli UE. Wyjątek stanowi sytuacja zagrożenia dla bezpieczeństwa, porządku lub zdrowia publicznego.
Natomiast osoba, która stała się bezrobotna po okresie pracy w innym państwie unijnym, może zachować status pracownika i korzystać ze świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego, jeżeli pozostawała aktywna zawodowa przez okres powyżej roku, pozostaje bez pracy w sposób niezamierzony i zarejestrowała się jako bezrobotna. Jeżeli okres pracy w danym kraju UE trwał krócej niż rok, status pracownika zachowuje się przez 6 miesięcy.
Delegowani wyjątkiem
Podstawową zasadą wynikająca z regulacji wspólnotowych jest uzyskanie prawa do zasiłku w tym państwie, w którym praca była ostatnio wykonywana, zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym kraju. Wyjątek od reguły stanowią m.in. osoby delegowane, które podlegają ustawodawstwu państwa, w którym znajduje się siedziba firmy delegującej, a nie państwa, w którym pracują. Dla osoby, która utraciła zatrudnienie w Polsce, oznacza to konieczność spełnienia wymogu pracy przez 365 dni w ciągu 18 miesięcy przed dniem rejestracji w urzędzie pracy.
Prawo unijne pozwala na korzystanie z zasiłku w innym państwie UE poprzez „transfer zasiłku” na ograniczony czas 3 miesięcy (z możliwością przedłużenia na 6). Po tym czasie należy wrócić do kraju, inaczej prawo do świadczenia zostanie utracone.
Aby nabyć prawo do zasiłku w jednym z państw Unii, należy spełnić warunki zawarte w przepisach danego państwa. Nie bez znaczenia pozostają także przepisy unijne o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Te, co do zasady, pozwają na sumowanie okresów zatrudnienia w różnych państwach UE, dzięki czemu dana osoba może uzyskać zasiłek, mimo że krótkie okresy aktywności zawodowej w kilku państwach UE brane pod uwagę odrębnie nie dawałyby jej prawa do zasiłku socjalnego z tytułu bezrobocia. Nad koordynacją tą czuwają publiczne służby zatrudnienia.
Podstawa prawna
Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich (Dz.Urz. UE L 158/77 z 30 kwietnia 2004 r.).