Nowy pracodawca odpowiada za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy powstałe zarówno przed, jak i po przejęciu przez niego części zakładu pracy. Natomiast dotychczasowy pracodawca odpowiada jedynie za te, które powstały przed przejściem zakładu na nowego właściciela.

W poprzednim numerze Tygodnika Prawa Pracy napisaliśmy o odpowiedzialności nowego pracodawcy w razie przejęcia zakładu pracy. Dzisiaj kontynuujemy rozpoczęty w zeszłym tygodniu temat.
Pracownik ma wybór
W razie przejęcia przez nowego pracodawcę części zakładu pracy za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed jego przejściem, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie (art. 231 par. 2 k.p.).
Pod pojęciem części zakładu pracy należy rozumieć zespół składników majątkowych zakładu, który może być potraktowany jako odrębna placówka zatrudnienia dla pracowników wykonujących w niej pracę (np. oddział przedsiębiorstwa czy jego wyspecjalizowany zakład produkcyjny, warsztat, hurtownia lub sklep). Sąd Najwyższy w wyroku z 29 listopada 2005 r. (II PK 391/04, OSNP 2006/19-20/297) stwierdził, że częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 231 k.p. jest taka jego część, która może być potraktowana jako placówka zatrudnienia pracownika, a więc zespół składników umożliwiający wykonywanie w niej pracy.
Zasady odpowiedzialności solidarnej są uregulowane w przepisach kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 366 par. 1 k.c. kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Oznacza to, że każdy z pracodawców odpowiada za całość zobowiązania, a zaspokojenie żądań pracownika przez jednego z nich zwalnia drugiego z zobowiązania wobec pracownika. Zatem nowy pracodawca odpowiada także za całość istniejącego zadłużenia wobec przejętego pracownika, mimo że przejmuje tylko część zakładu pracy i mimo że istnieje poprzedni pracodawca. Przysługuje mu jednak roszczenie regresowe wobec dotychczasowego pracodawcy (art. 376 par. 1 k.c.).
Ustanowienie odpowiedzialności solidarnej pracodawców jest rozwiązaniem korzystnym dla pracowników. Dzięki temu, w przypadku gdy dotychczasowy pracodawca nie wypłacił pracownikowi np. dodatku za pracę w nocy czy dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, pracownik może dochodzić zapłaty swoich należności, nie tylko od dotychczasowego, ale i od nowego pracodawcy. Pracownik może również według własnego uznania dochodzić części należności od jednego z pracodawców, a pozostałej kwoty od drugiego. Może również o całość roszczenia pozwać wybranego przez siebie pracodawcę (np. nowego, którego sytuacja ekonomiczna daje większą szansę na wyegzekwowanie należności).
Zastrzeżenie w art. 231 par. 2 k.p. solidarnej odpowiedzialności pracodawców zdecydowanie polepsza sytuację pracownika, także w razie niewypłacalności lub całkowitej likwidacji jednego z pracodawców. Dzięki temu pracownik ma szansę uzyskania swoich należności od drugiego z pracodawców.
PRZYKŁAD
ODSZKODOWANIE OD DWÓCH PRACODAWCÓW
Pracownik był zatrudniony w magazynie należącym do przedsiębiorstwa X. Magazyn ten został przejęty przez spółkę Y, która kupiła go wraz z przylegającym do niego terenem. Magazynier został pracownikiem spółki Y. Ponieważ przedsiębiorstwo X nie wypłaciło mu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w kwocie 7400 zł, skierował do sądu pozew przeciwko przedsiębiorstwu X oraz spółce Y. W pozwie domagał się zasądzenia od dotychczasowego i nowego pracodawcy kwoty 7400 zł tytułem należnego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Sąd uwzględnił jego powództwo i zasądził należną kwotę solidarnie od obu pracodawców.
Zakres obowiązywania
Warto podkreślić, że solidarna odpowiedzialność pracodawców dotyczy tylko pracowników przejętej części zakładu. Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 1996 r. (I PRN 72/96 OSNAPIUS 1997/7/115) stwierdził, że chodzi o pracowników, którzy przedmiotem swojego zobowiązania byli związani z działalnością przejmowanej części zakładu (np. z przejętym sklepem, warsztatem czy punktem serwisowym). Nie dotyczy to natomiast pracowników, którzy zostali zatrudnieni już po przejęciu części zakładu pracy przez nowego pracodawcę. Przejście pracownika do nowego pracodawcy nie następuje w trybie art. 231 kp., również w przypadku gdy pracownik nie był zatrudniony w przejętej części zakładu pracy i został przekazany w dacie późniejszej niż przejście wydzielonej części zakładu pracy na nowego pracodawcę (wyrok SN z 15 marca 2001 r, I PKN 304/00, OSNAPiUS 2002/24/590).
Odpowiedzialność solidarna pracodawców dotyczy tylko zobowiązań powstałych przed przejęciem części zakładu pracy. Dlatego też dotychczasowy pracodawca nie odpowiada za zobowiązania nowego pracodawcy powstałe już po przejęciu przez niego części zakładu pracy. Decydujące znaczenie ma więc chwila przejęcia części zakładu pracy, natomiast późniejsze działania nowego pracodawcy nie mają już znaczenia dla poprzedniego pracodawcy.
PRZYKŁAD
ODPOWIEDZIALNOŚĆ NOWEGO PRACODAWCY
Pracownik był zatrudniony w sklepie należącym do spółki X, który został 1 marca 2007 r. przejęty przez spółdzielnię Y. Spółdzielnia z uwagi na problemy finansowe nie wypłaciła pracownikowi wynagrodzenia za marzec i kwiecień 2007 r. Pracownik wniósł wówczas pozew do sądu pracy, dochodząc zasądzenia solidarnie od spółki X i spółdzielni Y kwoty 8,5 tys. zł stanowiącej jego wynagrodzenie za pracę w marcu i kwietniu 2007 r. Sąd oddalił jego powództwo w stosunku do spółki X i zasądził kwotę 8,5 tys. zł od spółdzielni Y, ponieważ zobowiązania te powstały już po przejęciu części zakładu pracy przez nowego pracodawcę.
Z ORZECZNICTWA
Przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę powoduje przejęcie zatrudnionych w niej pracowników (art. 231 par. 1 k.p.), wobec tego nie dochodzi do likwidacji ich stanowisk pracy, a były pracodawca nie może wypowiedzieć im umów o pracę.
wyrok SN z 9 grudnia 2004 r., I PK 103/2004, OSNP 2005/15/220
Fundusz socjalny
Na podstawie art. 7 ust. 3b ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych w razie przejścia części zakładu pracy w trybie art. 231 kodeksu pracy na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu, fundusz pracodawcy przejmującego zwiększa się, w części przypadającej na liczbę przejmowanych pracowników, o równowartość środków pieniężnych funduszu pracodawcy przekazującego, skorygowanych odpowiednio o należności i zobowiązania Funduszu - według stanu na ostatni dzień miesiąca, w którym następuje przejście.
Zasady podziału środków pieniężnych stanowiących równowartość odpisu podstawowego, obciążającego koszty pracodawcy przekazującego, dotyczącego roku, w którym następuje przejście części zakładu pracy, określa porozumienie między pracodawcami (art. 7 ust. 3c wymienionej ustawy). Przekazanie środków następuje w 30 dni od daty przejścia części zakładu pracy, chyba że porozumienie między pracodawcami stanowi inaczej.
RYSZARD SADLIK
sędzia orzekający w Sądzie Okręgowym w Kielcach
PODSTAWA PRAWNA
Art. 231 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94, z późn. zm.).
Art. 7 ust. 3b, art. 7 ust. 3c ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U z 1996 r. nr 70, poz. 335).