Dwóch pracowników zatrudnionych w mojej firmie dojeżdża do pracy z tej samej miejscowości oddalonej od siedziby zakładu o ponad 20 kilometrów. Wskutek zmian w rozkładzie jazdy autobusów, którymi dojeżdżają, złożyli wnioski o ustalenie im indywidualnego rozkładu czasu pracy. Jeden z tych pracowników zatrudniony jest w podstawowym systemie czasu pracy, drugi natomiast wykonuje pracę według równoważnych norm czasu pracy. Czy wobec obu można zastosować indywidualny rozkład czasu pracy?

Kodeks pracy dopuszcza możliwość ustalenia indywidualnego rozkładu czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, w którym zatrudniony jest pracownik. Taki czas pracy w praktyce określa się niekiedy mianem indywidualnego harmonogramu, ale nazewnictwo nie ma tu większego znaczenia. Istotne jest jedynie to, że taki rozkład indywidualizuje czas pracy danego pracownika.
Indywidualny rozkład czasu pracy znajduje zastosowanie w tych sytuacjach, w których wykonywanie pracy w dotychczasowych godzinach staje się dla pracownika utrudnione czy wręcz niemożliwe. Wynikać to może z różnych okoliczności i najczęściej polega na dostosowaniu do potrzeb pracownika godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Ustalenie indywidualnego rozkładu czasu pracy następuje więc z inicjatywy pracownika, co oznacza, że nie może narzucić go pracodawca wbrew woli tego drugiego.
Indywidualny rozkład czasu pracy wprowadza się na wniosek konkretnego pracownika. Co do samego wniosku, kodeks pracy wymaga, aby miał on formę pisemną. Przepisy nie wypowiadają się natomiast, co do jego treści, pozostawiając tę kwestię zainteresowanemu pracownikowi. Jego treść może być zatem sformułowana dowolnie.
W zasadzie wystarczy, że będzie wynikało z treści wniosku, iż pracownik jest zainteresowany ustaleniem dla niego indywidualnego rozkładu czasu pracy. Skoro jednak celem zmiany czasu pracy jest dostosowanie go do potrzeb pracownika, który najlepiej zorientowany jest, jakie godziny czasu pracy odpowiadałyby jego sytuacji życiowej, to wniosek powinien niewątpliwie zawierać propozycję nowego rozkładu czasu pracy.
Należy jednak pamiętać, że pracodawca nie ma obowiązku uwzględnić takiego wniosku, a to powinno skłonić pracownika do właściwego umotywowania swojej prośby. Konieczne jest zatem wskazanie przyczyn, dla których pracownik zainteresowany jest indywidualnym rozkładem czasu pracy, a które mogłyby przekonać pracodawcę do pozytywnego rozpatrzenia wniosku.
W zasadzie istnieje duża swoboda w kształtowaniu indywidualnych rozkładów czasu pracy, ale podlega ona także pewnym ograniczeniom, wynikającym z ochronnych przepisów o czasie pracy. Należy więc pamiętać, że indywidualny rozkład czasu pracy nie może modyfikować systemu czasu pracy, w którym pracownik jest zatrudniony.
Poza tym mają tu zastosowanie wszystkie przepisy dotyczące obowiązujących norm czasu pracy i gwarancji w zakresie dobowego i tygodniowego wypoczynku. Nie ma natomiast ograniczeń co do stosowania go w różnych systemach czasu pracy. Oznacza to, że ustalenie indywidualnego rozkładu czasu pracy możliwe jest zarówno wobec pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy, jak i w równoważnym systemie czasu pracy.
DANUTA KLUCZ
ekspert z zakresu prawa pracy
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 142 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).