Każdy pracownik wychowujący dziecko w wieku do 14 lat ma prawo do dwudniowego zwolnienia z tytułu opieki. Za dni wolne pracodawca musi wypłacić mu wynagrodzenie.
Ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem mogą korzystać nie tylko naturalni rodzice, tj. matka i ojciec dziecka, ale także opiekunowie zajmujący się jego wychowaniem. Kodeks pracy przyznaje bowiem to uprawnienie każdemu pracownikowi, który zajmuje się wychowywaniem dziecka w wieku do czternastu lat. Zwolnienie to przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy dziecko ma zapewnioną opiekę ze strony innej osoby.
Jedyne ograniczenie dotyczy sytuacji, gdy oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni. Wówczas z dwudniowego zwolnienia może korzystać jedno z nich. Dlatego każde z nich powinno złożyć swojemu pracodawcy oświadczenie, czy zamierza korzystać z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem czy też z uprawnienia tego będzie korzystał jego współmałżonek. Oświadczenie to dołącza się do akt osobowych pracownika (część B).
W każdym roku dwa dni
Prawo do zwolnienia z tytułu opieki powstaje po raz pierwszy z chwilą podjęcia zatrudnienia przez pracownika wychowującego dziecko do lat 14 lub z chwilą urodzenia się dziecka albo wzięcia dziecka na wychowanie i powtarza się z początkiem każdego roku kalendarzowego aż do chwili ukończenia przez najmłodsze z dzieci 14 lat.
Uprawnienie do dwóch dni zwolnienia od pracy przysługuje w każdym trwającym zatrudnieniu, ale jednocześnie ma charakter stały i niezależny od liczby dzieci w wieku do 14 lat pozostających na wychowaniu pracownika. Zwolnienie na opiekę przysługuje tez niezależnie od rodzaju umowy o pracę i bez względu na wymiar czasu pracy, w jakim zatrudniony jest pracownik.
Pracownik może korzystać z tego zwolnienia w różnych porach roku, ale niewykorzystanie przez niego przysługujących dni wolnych na opiekę nie uprawnia go do żądania w następnym roku zwolnienia w podwójnym wymiarze. Należy się ono bowiem oddzielnie w każdym roku kalendarzowym i prawo do niego wygasa każdorazowo z ostatnim dniem grudnia.
W dowolnym czasie
Zwolnienie może być wykorzystane łącznie albo w różnych terminach. Zwracając się do pracodawcy z wnioskiem o jego udzielenie, pracownik nie ma obowiązku uzasadniać swojej prośby. Konkretny termin powinien on jednak uzgodnić z pracodawcą.
Przepisy prawa nie precyzują również terminu, w jakim pracownik może zwrócić się do pracodawcy o udzielenie zwolnienia, wymagając jedynie, by uczynił to w danym roku kalendarzowym. Nie ma więc przeszkód, by z uprawnienia tego skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim czy wychowawczym. Pracownik może także złożyć wniosek o udzielenie zwolnienia na opiekę nad dzieckiem przed urlopem wypoczynkowym lub bezpośrednio po nim.
Ile zapłacić za czas zwolnienia
Dwudniowe zwolnienie na opiekę nad dzieckiem należy do zwolnień płatnych. Oznacza to, że pracownik zachowuje za ten czas prawo do wynagrodzenia. Zgodnie zaś z regułą wyrażoną w przepisach wykonawczych, za czas zwolnienia od pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego, z jednym zastrzeżeniem. Otóż składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej - inaczej niż w przypadku wynagrodzenia urlopowego - oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy. Stałe składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej uwzględnia się natomiast w wysokości należnej pracownikowi za miesiąc, w którym pracownik korzystał ze zwolnienia.
PRZYKŁAD: PRAWO DO ZWOLNIENIA
Pracownik złożył wniosek o udzielenie mu dwóch dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem. Jego żona jest osobą bezrobotną i sprawuje stałą opiekę nad dzieckiem. Prawo do zwolnienia w związku z opieką nad dzieckiem nie jest uzależnione od tego, czy drugi z małżonków jest zatrudniony. Przeciwnie, ograniczenie to ma miejsce, gdy oboje rodzice pracują. Oznacza to, że zwolnienie przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy matka nie pracuje i opiekuje się dzieckiem.
Danuta Klucz
Podstawa prawna
■ Art. 188 i 1891 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).