Postępowanie sądowe można przeprowadzić, mimo że nie jest znane miejsce pobytu przeciwnika procesowego - pozwanego pracodawcy albo pracownika.

Pracownik i pracodawca uczestniczą w czynnościach procesowych osobiście bądź za pośrednictwem pełnomocników. Zdarza się jednak, iż po rozpoczęciu postępowania przed sądem bądź jeszcze przed wniesieniem sprawy do sądu okazuje się, że miejsce pobytu przeciwnika procesowego nie jest znane. Nie uniemożliwia to jednak przeprowadzenia procesu i to zarówno wtedy, gdy nieznane jest miejsce pobytu pracownika, któremu proces wytacza pracodawca, jak i wówczas, gdy nie wiadomo, gdzie przebywa pracodawca, przeciwko któremu sprawę wnosi pracownik.
Konieczny wniosek
Jedyną okolicznością uzasadniającą ustanowienie kuratora procesowego jest to, by miejsce pobytu przeciwnika procesowego było nieznane. Osoba domagająca się ustanowienia kuratora powinna fakt ten uprawdopodobnić. Najczęściej czyni to poprzez przedstawienie dokumentów - pism kierowanych do przeciwnika zwróconych przez pocztę z powodu wyprowadzenia się adresata, informacji z centralnego biura adresowego lub z właściwego wydziału ewidencji ludności.
Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu może zostać ustanowiony w procesie wyłącznie na wniosek. Wniosek ten powód może złożyć już w pozwie, jeśli składając go wie, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane. Najczęściej jednak o tym, iż miejsce pobytu pozwanego nie jest znane, powód dowiaduje się dopiero wtedy, gdy sąd podejmuje nieudaną próbę doręczenia mu pozwu.
Ważne!
Gdy pozwany pracownik albo pracodawca mieszka za granicą i jego miejsce zamieszkania jest znane, nie ma podstaw do wyznaczenia kuratora
Po zwrocie pisma przez pocztę sąd wzywa powoda do podania prawidłowego adresu pozwanego, pod rygorem zawieszenia postępowania. Jedyną obroną powoda przed zawieszeniem postępowania jest w tej sytuacji złożenie wniosku o ustanowienie kuratora dla pozwanego. Należy jednak wiedzieć, że samo niepodejmowanie korespondencji przez pozwanego nie daje podstaw do ustanowienia kuratora i konieczne jest uprawdopodobnienie, że miejsce jego pobytu nie jest znane.
Pamiętać należy, że ustanowienia kuratora nie uzasadnia zmiana miejsca pobytu strony w toku procesu i niezawiadomienie o tym sądu. Obowiązek zawiadamiania sądu o nowym adresie wynika z art. 136 par. 1 k.p.c., zaś konsekwencją braku wypełnienia tego obowiązku jest pozostawienie pisma w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia (art. 136 par. 2 k.p.c.).
Gdy brak kuratora
Rozpoznanie sprawy bez ustanowienia, mimo wniosku powoda oraz istnienia przesłanek przewidzianych w art. 143 i 144 k.p.c., kuratora dla nie znanego z miejsca pobytu pozwanego, powoduje pozbawienie go możliwości obrony swych praw, co jest przyczyną nieważności postępowania (wyrok SN z 16 grudnia 1994 r., sygn. akt I PRN 33/94, OSNP 1995/9 /109).
Nieważność postępowania powoduje konsekwencje w postaci uchylenia wyroku, od którego wniesiono apelację, lub możliwość żądania wznowienia postępowania, jeżeli wyrok uprawomocnił się. Należy jednak wiedzieć, że identyczne skutki mogą nastąpić w sytuacji odwrotnej - gdy kurator został ustanowiony bez uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu danej osoby jest nieznane, bądź dla osoby, której miejsce pobytu jest znane (postanowienie SN z 18 listopada 1982 r., sygn. akt I CR 389/82, LEX nr 8490).
PRZYKŁAD: ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA
Sąd wysłał do pozwanego pracownika nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z odpisem pozwu. Poczta zwróciła przesyłkę z adnotacją, że adresat wyprowadził się. W związku z powyższym sąd wezwał pracodawcę do wskazania prawidłowego adresu pozwanego pod rygorem zawieszenia postępowania. Pracodawca nie zareagował na wezwanie, chociaż wiedział, że pozwany pracownik wyjechał rok wcześniej do pracy za granicę. Nie znał jednak miejsca jego pobytu. W takiej sytuacji sąd uchyli nakaz i zawiesi postępowanie, ponieważ bez wniosku powoda nie może ustanowić kuratora ani prowadzić dochodzenia celem ustalenia miejsca pobytu pozwanego.
Kwalifikacje
Przepisy nie stawiają szczególnych wymagań osobie kuratora. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (par. 114) wskazuje, że kuratorem należy w miarę możliwości ustanowić osobę bliską dla tej strony albo obeznaną ze stanem jej sprawy. W praktyce często kuratorem ustanawia się także adwokatów lub pracowników sądu.
Po ustanowieniu kuratora sąd doręcza mu wszelkie pisma przeznaczone dla strony. Nie jest to jednak kurator ustanowiony dla doręczeń, ponieważ jest uprawniony do podejmowania za stronę wszystkich czynności procesowych. Powinien on również dążyć do ustalenia miejsca pobytu strony.
Rafał Krawczyk
przewodniczący Wydziału Pracy w Sądzie Rejonowym w Wąbrzeźnie
Podstawa prawna
l Art. 143-144 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
l Par. 114 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. nr 38, poz. 249 z późn. zm.).