Zdarzają się sytuacje, gdy strony nie są w stanie określić czasu wykonania danej pracy, a ich zamiarem nie jest zawarcie umowy bezterminowej. Najlepszym wówczas rozwiązaniem jest podpisanie umowy na czas wykonania określonej pracy.

Kodeks pracy rozróżnia kilka rodzajów umów terminowych. O tym, po którą z nich sięgają strony, decydują okoliczności konkretnej sytuacji. Jeżeli żadna ze stron nie jest w stanie określić czasu wykonania danej pracy, a nie chcą lub nie mogą zawrzeć umowy na czas nieokreślony, najwłaściwsza jest umowa na czas wykonania określonej pracy. Ta forma umowy często wykorzystywana jest przy powierzaniu pracy sezonowej. Jak każda umowa o pracę, tak i umowa na czas wykonania określonej pracy jest zgodnym oświadczeniem woli stron pracownika i pracodawcy. Pracownik zobowiązuje się bowiem do świadczenia pracy określonego rodzaju, w wyznaczonym miejscu i czasie, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, a pracodawca do zapłaty za tę pracę ustalonego wynagrodzenia. Umowa tego rodzaju może być poprzedzona okresem próbnym nieprzekraczającym trzech miesięcy.

Trzeba spełnić wymogi formalne

Umowa o pracę, niezależnie od jej rodzaju, powinna być sformułowana na piśmie. Wymóg ten dotyczy także umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy. Pracodawca powinien sporządzić ją w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje pracownik, a drugi trafia do jego akt osobowych. Umowa niezawarta w formie pisemnej pozostaje ważna, gdyż dochodzi do jej zawarcia w sposób dorozumiany, np. ustny lub przez dopuszczenie do pracy. Na pracodawcy ciąży jednak obowiązek potwierdzenia na piśmie ustaleń co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Powinien uczynić to najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika.

Termin zakończenia umowy

W umowie na czas wykonania określonej pracy, jak w każdej umowie terminowej trzeba określić termin jej zakończenia. W przeciwnym razie doszłoby bowiem do zawarcia umowy czas nieokreślony. Mimo że umowa ta należy do kategorii umów terminowych, określenie w niej konkretnej daty końcowej może okazać się niemożliwe. Wynika to z charakteru tej umowy, którą stroną zawierają właśnie wtedy, gdy nie wiedzą, ile będzie trwało wykonanie danej pracy. Zakończenie tego rodzaju umowy określa bowiem przyszłe zdarzenie, którym jest ukończenie danej pracy. Dlatego też przy tego rodzaju umowie dopuszczalne jest określenie zakończenia trwania umowy w sposób pośredni, a więc poprzez wskazanie pracy, dla wykonania której umowę tę zawarto. Takie oznaczenie nie powinno jednak budzić wątpliwości, a więc powinno być na tyle precyzyjne, aby możliwe było określenie, kiedy nastąpi koniec zatrudnienia.

Wcześniejsze rozwiązanie umowy

Generalnie umowa tego rodzaju rozwiązuje się z dniem wykonania określonej pracy, co oznacza, że nie można jej wcześniej rozwiązać. Wynika to z charakteru tej umowy, którą się zawiera w przypadku trudności określenia czasu wykonania danej pracy. Niemożność jej wypowiedzenia jest zresztą tym elementem, który różni tego rodzaju umowę od umowy zawartej na czas określony, w której strony mogą przewidzieć klauzulę o możliwości jej wcześniejszego rozwiązania. Możliwości zawarcia takiej klauzuli nie przewidziano natomiast w przypadku umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy (przykład). W umowie tej termin końcowy wyznacza bowiem wykonanie określonego zadania, z nadejściem którego umowa rozwiązuje się. Wbrew jednak pozorom umowa tego rodzaju jest bardziej ustabilizowana z tego punktu widzenia, że jej wcześniejsze rozwiązanie jest znacznie ograniczone. W wyjątkowych sytuacjach umowa tego rodzaju może rozwiązać się przed dniem wykonania określonej pracy. Dotyczy to zwolnień grupowych, kiedy to każda ze stron może rozwiązać umowę o pracę zawartą na czas wykonania określonej pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Drugi wyjątek stanowi upadłość lub likwidacja pracodawcy. Również w takim przypadku umowa na czas wykonania określonej pracy może być rozwiązana za dwutygodniowym wypowiedzeniem (art. 411 par. 2 k.p.). Natomiast w każdym czasie strony mogą zakończyć umowę na zasadzie porozumienia. W zakresie tego trybu rozwiązywania umów nie ma bowiem żadnych ograniczeń. Możliwe jest także rozwiązanie tego rodzaju umowy przez pracodawcę z winy pracownika na mocy art. 52 par. 1 k.p. lub z przyczyn przez niego niezawinionych (art. 53 par. 1 k.p.). Także pracownik może niezwłocznie rozwiązać taką umowę z winy pracodawcy.

Dłużej niż uzgodniły strony

Dla uzupełnienia należy dodać, że odstępstwem od zasady, że umowa na czas określony rozwiązuje się z upływem terminu, na jaki ją zawarto, jest także sytuacja, w której pomimo uzgodnienia okresu jej trwania umowa ulega przedłużeniu. Stanowi o tym art. 177 par. 3 k.p., który normuje sytuację kobiet ciężarnych i korzystających z urlopu macierzyńskiego, zatrudnionych na podstawie umowy okresowej. Otóż zgodnie z tym przepisem umowa o pracę zawarta na czas określony (także na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc), która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Automatyczne przedłużenie umowy następuje z mocy prawa w razie zaistnienia przesłanek wymienionych w tym przepisie.

PRZYKŁAD UMOWY NIE MOŻNA WYPOWIEDZIEĆ Strony zawarły na sezon grzewczy umowę na czas wykonania określonej pracy, począwszy od 1 października 2006 r. Z uwagi na modernizację systemu grzewczego w zakładzie pracodawca chciałby ją rozwiązać wcześniej, przed terminem wykonania określonej pracy. W opisanej sytuacji pracodawca nie ma takiej możliwości. Mógłby uczynić to tylko w razie upadłości lub likwidacji, w trybie bezzwłocznym z winy pracownika lub z przyczyn przez niego niezawinionych lub w razie wypowiadania pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zachodzi, możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy stwarza jedynie porozumienie stron. Ten tryb wymaga jednak zgodnej woli obu stron, a to oznacza, że pracownik musi wyrazić zgodę na wcześniejsze rozwiązanie umowy. Jeżeli zgody takiej nie będzie, umowa rozwiąże się z dniem zakończenia sezonu grzewczego.

ELEMENTY UMOWY O PRACĘ W umowie na czas wykonania określonej pracy należy umieścić: • określenie stron, które ją zawierają, • określenie rodzaju umowy, • datę jej zawarcia, • warunki pracy i płacy, w tym w szczególności: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia pracy.

WCZEŚNIEJSZE ROZWIĄZANIE UMOWY Umowę na czas wykonania określonej pracy można wcześniej rozwiązać: • w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy za dwutygodniowym wypowiedzeniem, • w każdym czasie na mocy porozumienia stron, • w trybie bezzwłocznym przez pracodawcę z winy pracownika lub z przyczyn niezawinionych przez pracownika, • przez pracownika z winy pracodawcy, • w razie wypowiadania pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia za dwutygodniowym wypowiedzeniem.