Pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi w każdym roku kalendarzowym czterech dni urlopu w terminie wskazanym przez pracownika.

Urlop na żądanie nie stanowi dodatkowego uprawnienia przysługującego pracownikowi poza urlopem wypoczynkowym. Mieści się on w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego i dlatego każdy wykorzystany dzień urlopu na żądanie zmniejsza przysługującą pracownikowi w danym roku pulę urlopu wypoczynkowego. Jeżeli pracownik wykorzysta cały urlop wypoczynkowy, zgodnie z planem urlopów na dany rok, nie będzie mu przysługiwało prawo do urlopu na żądanie.

Wymiar urlopu

W każdym roku kalendarzowym pracownikowi przysługują nie więcej niż cztery dni urlopu na żądanie. Wymiar tego urlopu jest stały, m.in. nie zależy on ani od wymiaru urlopu wypoczynkowego pracownika, ani od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostawał w danym roku kalendarzowym w kolejnych stosunkach pracy. Oznacza to, iż nie każdy pracodawca będzie zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie. W celu umożliwienia kolejnemu pracodawcy zatrudniającemu danego pracownika w tym samym roku kalendarzowym ustalenia wymiaru urlopu na żądanie, poprzedni pracodawca, z którym stosunek pracy ustał, zamieszcza stosowną informację w świadectwie pracy. Obowiązek ten wynika z rozporządzenia w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania. Uprawnienie do wykorzystania urlopu na żądanie nie przechodzi na kolejny rok. Pracownik ma w danym roku do wykorzystania tylko cztery dni takiego urlopu i to bez względu na to, czy w poprzednim roku skorzystał z tego uprawnienia czy też nie.

Praca na dwa etaty

Zdarza się, że pracownik pracuje równolegle u dwóch pracodawców. W takim wypadku urlop na żądanie w wymiarze czterech dni przysługuje u każdego z tych pracodawców. Cztery dni urlopu na żądanie przysługują także pracownikowi zatrudnionemu w równoważnym systemie pracy, bez względu na jego dobowy wymiar czasu pracy. W przypadku gdy pracownik zatrudniony jest na część etatu, urlop na żądanie nie podlega proporcjonalnemu obniżeniu. Oznacza to, że pracownikowi będą przysługiwały cztery dni takiego urlopu.

Zgłoszenie żądania

Pracownik musi zgłosić żądanie udzielenia urlopu na żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Powinien uczynić to możliwie jak najwcześniej, aby pracodawca miał czas na zorganizowanie zastępstwa. Jako że przepis nie precyzuje sposobu zgłoszenia takiego żądania, przyjmuje się, iż może to nastąpić w jakiejkolwiek formie – osobiście, e-mailem, faksem czy też telefonicznie. Należy zaznaczyć, iż pracodawca ma obowiązek udzielenia omawianego urlopu niezależnie od podania przez pracownika przyczyny uzasadniającej takie żądanie. Nie ma on wypływu ani na termin, ani wymiar tego urlopu. Należy podkreślić, iż pracownik sam nie decyduje o rozpoczęciu tego urlopu. Pracodawca musi mu bowiem go udzielić. Gdyby pracownik samowolnie udał się na taki urlop, mogłoby to zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Konsekwencją zaś tego rodzaju naruszenia obowiązku mogłoby być nawet rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym – bez wypowiedzenia z winy pracownika, na podstawie art. 52 kodeksu pracy. Pracodawca ma obowiązek udzielenia omawianego urlopu pracownikowi. Odmowa jego udzielenia mogłaby być uznana za wykroczenie przeciwko prawom pracownika z art. 282 par. 1 pkt 2 k.p. Przepis ten stanowi, iż pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, podlega karze grzywny. Wyjątkowo można by jednak przyjąć możliwość odmowy udzielenia przez pracodawcę urlopu na żądanie, powołując się na nadużycie prawa podmiotowego przez pracownika (z art. 8 k.p.) lub na zasadę dbałości o dobro i mienie pracodawcy (art. 100 par. 2 pkt 4 k.p.).

PRZYKŁAD CZTERY DNI URLOPU W KAŻDYM ROKU Tomasz K. w danym roku kalendarzowym pozostawał kolejno w trzech stosunkach pracy. U pierwszego pracodawcy wykorzystał dwa dni urlopu na żądanie i u drugiego również dwa dni takiego urlopu. Wyczerpał on zatem przysługujący mu w tym roku kalendarzowym czterodniowy limit urlopu na żądanie. Z uwagi na to Tomasz K. od trzeciego pracodawcy nie może żądać udzielenia urlopu wypoczynkowego.

PRZYKŁAD ZMNIEJSZENIE WYMIARU URLOPU Artur K. zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy wystąpił o dwa dni urlopu na żądanie. W pierwszym dniu pracowałby zgodnie z rozkładem cztery godziny, natomiast w drugim dziesięć godzin. W takim przypadku fakt wykorzystania dwóch dni urlopu na żądanie nie będzie oznaczał, iż z ogólnej puli urlopu wypoczynkowego ubyły mu dwa dni urlopu. Urlop wypoczynkowy rozliczany jest bowiem godzinowo (zgodnie z art. 1542 par. 2 k.p. jeden dzień urlopu odpowiada ośmiu godzinom pracy). A zatem w omawianym przypadku w dniach udzielonego urlopu na żądanie Artur K. wykorzysta łącznie 14 godzin urlopu wypoczynkowego, o co zostanie zmniejszona pozostała część urlopu wypoczynkowego przysługująca mu w danym roku kalendarzowym.

Marzena Kułaga