Jaki odpoczynek tygodniowy należy zapewnić pracownikom

Czas pracy pracownika powinien być tak zaplanowany, żeby w każdym tygodniu pracy miał on zapewnione co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku od pracy, obejmującego 11 godzin odpoczynku dobowego. Odmiennie jednak należy ustalać odpoczynek, gdy praca jest wykonana w niepełnym tygodniu czy równoważnym systemie czasu pracy.

Odpoczynek tygodniowy powinien być zapewniony w każdym pełnym tygodniu wszystkim pracownikom bez względu na system czasu pracy, w jakim wykonują pracę w danym okresie rozliczeniowym. Jego nieudzielenie powoduje naruszenie przepisów o czasie pracy, co naraża pracodawcę na sankcje ze strony Inspekcji Pracy i jest zagrożone karą grzywny. Jednak w niepełnych tygodniach przypadających na koniec okresu rozliczeniowego odpoczynek ten nie musi być zagwarantowany. Natomiast w systemach równoważnych czasu pracy, w których norma dobowa może zostać przedłużona do 16 lub 24 godzin, odpoczynek tygodniowy może być dłuższy.

Skrócony odpoczynek tygodniowy

Odpoczynek tygodniowy może być skrócony, jednak nie więcej niż do 24 godzin w stosunku do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Skrócenie odpoczynku tygodniowego możliwe jest również w przypadku pracy zmianowej w razie zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy. W takich sytuacjach pracodawca inaczej niż w przypadku odpoczynku dobowego nie jest zobowiązany nawet zapewniać pracownikom równoważnego odpoczynku tygodniowego w pozostałym okresie rozliczeniowym. Odpoczynek tygodniowy powinien być, co do zasady, zapewniony w niedzielę, która obejmuje kolejne 24 godziny, poczynając od godz. 6.00 w tym dniu, do godz. 6.00 następnego dnia. Jednak każdy pracodawca może ustalić inną godzinę rozpoczęcia w jego zakładzie pracy niedzieli. W przypadkach, w których przepisy dopuszczają pracę w niedzielę (np. w ruchu ciągłym), odpoczynek taki może przypadać w innym dniu (przykład 1).

Odpoczynek w niepełnych tygodniach

Odpoczynek tygodniowy musi być zapewniony w każdym tygodniu pracy czyli w każdych 7 kolejnych dniach, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego, a nie od każdego poniedziałku. Tydzień pracy nie jest bowiem równoznaczny z tygodniem kalendarzowym. Jeśli więc w zakładzie obowiązuje np. miesięczny okres rozliczeniowy, każdy tydzień pracy będzie rozpoczynał się w dniu tygodnia, który nazwą odpowiada pierwszemu dniu danego miesiąca. W każdym z takich tygodni należy zapewnić pracownikowi 35-godzinny odpoczynek. Nie trzeba więc zapewniać tygodniowego odpoczynku, jeżeli koniec okresu rozliczeniowego przypada w środku tygodnia pracy. W takim przypadku nie ma bowiem pełnego tygodnia pracy. Może to spowodować, że w zakładach pracy, w których dopuszczalna jest praca w niedziele i święta (np. przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, przy pracy zmianowej), pracownicy będą mogli pracować bez tygodniowego odpoczynku nawet przez 13 kolejnych dni. Będzie to możliwe na przełomie dwóch okresów rozliczeniowych, z których pierwszy kończy się w trakcie tygodnia (przykład 2).

Równoważny system czasu pracy

Pracownikom zatrudnionym w równoważnych systemach czasu pracy, w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 lub do 24 godzin, trzeba udzielić tyle godzin odpoczynku dobowego, ile godzin wcześniej pracował. Ta zasada nie odnosi się do zwykłego systemu równoważnego, w którym norma dobowa może być przedłużona jedynie do 12 godzin na dobę. Jeżeli zatem pracownik pracował 16 godzin lub 24 godziny – odpoczynek dobowy powinien wynosić odpowiednio co najmniej 16 lub 24 godziny. Ze względu na to, że odpoczynek tygodniowy obejmuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, z czego 11 godzin stanowi odpoczynek dobowy, najczęściej odpoczynek tygodniowy będzie się składał z 24 godzin odpoczynku typowo tygodniowego oraz z co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego. W przypadku pracownika wykonującego pracę do 16 lub 24 godzin w danej dobie pracowniczej, odpoczynek tygodniowy będzie jednak dłuższy. Przysługujący mu bowiem odpoczynek dobowy to nie 11 godzin, lecz tyle, ile przepracował w tym przedłużonym wymiarze. Jeśli zatem zdarzy się tak, że bezpośrednio przed odpoczynkiem tygodniowym pracownik pracował w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy – do 16 lub do 24 godzin do 24 godzin typowego odpoczynku tygodniowego należy dodać faktycznie przysługującą mu liczbę godzin odpoczynku dobowego (do 16 lub do 24 godzin), a nie 11 godzin. Spowoduje to, że cały odpoczynek tygodniowy takiego pracownika będzie dłuższy niż 35 godzin (przykład 3).

Tekst został opracowany przez eksperta z dwutygodnika „Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń” www.mp.infor.pl