Dwudniowy kongres zaczął się w Warszawie pod hasłem "Innowacyjne uniwersytety trzeciego wieku dla społeczeństwa obywatelskiego i gospodarki". Ok. trzech tysięcy osób związanych z ruchem UTW dyskutowało o wyzwaniach związanych m.in. ze starzeniem się społeczeństwa i aktywizacją seniorów. Kongres to główne wydarzenie obchodów Roku UTW.

Uniwersytety Trzeciego Wieku to wspaniały ruch; aktywność edukacyjna i zawodowa ludzi starszych to nie "żadna ekstrawagancja, kaprys znudzonego, starszego człowieka" - przekonywał Tusk.

Szef rządu powtórzył, że zmiany w systemie emerytalnym są potrzebne - m.in. ze względów demograficznych i ekonomicznych. Dodał, że ze względu na potrzeby demograficzne, na wydłużanie się przeciętnej długości życia w Polsce, prowadzona jest obecnie dyskusja, jak długo człowiek może i powinien pracować. "Powiem szczerze, nie miałbym odwagi zgłosić tej trudnej, twardej propozycji - jaką jest podniesienie wieku emerytalnego - gdyby m.in. nie doświadczenie waszych środowisk, doświadczenie, którym dzieliliście się także ze mną w ostatnich latach na wielu spotkaniach" - wyznał premier.

Zadeklarował, że będzie "bardzo ostro" przekonywał, żeby środki przeznaczone na pomoc dla UTW miały "wreszcie solidne podstawy prawne" - tak, aby słuchacze mogli korzystać z różnego rodzaju grantów w stopniu wyższym niż dotychczas.

"Z satysfakcją mogę stwierdzić, że ta niezwykle wartościowa forma aktywizacji seniorów jest coraz bardziej doceniana i propagowana" - powiedziała małżonka prezydenta Anna Komorowska, otwierając kongres. Dodała, że przede wszystkim cieszy stale wzrastająca liczba Uniwersytetów Trzeciego Wieku oraz dbałość o ich wysoki poziom.

Minister pracy i polityki społecznej Władysław Kosiniak-Kamysz zapowiedział, że w resorcie powstanie wydział ds. osób starszych i współpracy międzypokoleniowej. Rolą nowego wydziału będzie koordynacja prac i współdziałania z resortami zdrowia, sportu, kultury, edukacji narodowej oraz szkolnictwa wyższego. Według ministra pracy jednym z najważniejszych wyzwań związanych z reformą emerytalną oraz starzeniem się polskiego społeczeństwa jest zmiana w postrzeganiu osób starszych. "Jak inna jest obecnie starość od tej, o której nadal mamy stereotypowe wyobrażenie" - mówił Kosiniak-Kamysz.

Także prezes Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego prof. Piotr Błędowski podkreślił, że "trzeba zacząć rozmawiać o nowej jakości starości". "Trzeba zmienić myślenie o osobach starszych jako tych, którym trzeba pomagać. Dzisiejszy obraz starości to starość coraz bardziej elastyczna, sprawna, aktywna, która służy wszystkim swoim kapitałem społecznym" - przekonywał. W Polsce coraz więcej gospodarstw domowych osób starszych to gospodarstwa jednoosobowe lub jednopokoleniowe.

W pierwszym dniu kongresu nagrodzono wolontariuszy i osoby aktywne na rzecz społeczności lokalnych seniorów. We wtorek zaplanowano warsztaty i spotkania robocze.

Rok 2012 ustanowiony został przez Senat Rokiem Uniwersytetów Trzeciego Wieku, a przez Radę UE - Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. W Polsce działa 385 uniwersytetów trzeciego wieku, które skupiają ponad 100 tys. słuchaczy. Działają one w różnych ramach organizacyjnych, w większości pod auspicjami uczelni wyższych. Oferują wykłady, zajęcia artystyczne lub sportowe.