Pracownicy sfery budżetowej mają prawo do trzynastego wynagrodzenia w ciągu roku. Przysługuje im ono na podstawie ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.). Określa ona zasady nabywania prawa do takiego świadczenia oraz ustalania jego wysokości.
Zgodnie z tymi przepisami trzynastka nie przysługuje wszystkim osobom zatrudnionym w sferze budżetowej, lecz tylko wskazanym w ustawie. Otrzymują ją np. pracownicy samorządowych jednostek budżetowych, ale nie należy się ona funkcjonariuszom służb mundurowych (mają oni prawo do rocznych gratyfikacji na podstawie tzw. pragmatyk zawodowych).

Nabycie uprawnienia

Pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Zatrudnionemu, który nie przepracował pełnego roku, przysługuje prawo do świadczenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, ale pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. Od tej zasady obowiązują jednak liczne wyjątki. Sześciomiesięczny okres nie jest wymagany np. w przypadku rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przeniesieniem służbowym lub likwidacją jednostki lub jej reorganizacją.
Ustawa nie precyzuje pojęcia przepracowanych okresów. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednak, że użyte w ustawie określenie dotyczy czasu, gdy osoba faktycznie wykonywała swoje obowiązki pracownicze (czyli np. codziennie stawiała się do pracy i podpisywała listę obecności), a nie całego okresu pozostawania w stosunku pracy (uchwała SN z 25 lipca 2003 r., III PZP 7/03, OSNP 2004/2/26).

Utrata świadczenia

Prawo do trzynastki mogą utracić pracownicy, którzy nie przestrzegają organizacji pracy. Artykuł 3 wspomnianej ustawy przewiduje, że trzynastki nie należą się pracownikom, którzy nie usprawiedliwili nieobecności w pracy trwającej co najmniej dwa dni, stawili się do pracy lub przebywali w pracy w stanie nietrzeźwości lub którym wymierzono karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby.
Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie przysługuje także osobom zwolnionym bez wypowiedzenia z winy pracownika.

8,5 proc. wynagrodzenia

Dodatkowe wynagrodzenie wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który ono przysługuje. Wyjątkiem jest przypadek, gdy stosunek pracy zostanie rozwiązany w związku z likwidacją pracodawcy. Wówczas trzynastkę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Świadczenie to stanowi 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje trzynastka.