Oprócz zwykłego wynagrodzenia podwładni mogą otrzymywać m.in. dodatki, nagrody i premie, ekwiwalenty i odszkodowania. To dla nich sposoby na otrzymywanie wyższego wynagrodzenia. Najprostszym z nich jest podjęcie pracy w godzinach nadliczbowych. W takiej sytuacji pracownikowi będzie przysługiwał dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia, jeśli praca w nadgodzinach przypadała w nocy, niedziele i święta (niebędące dla pracownika dniami pracy) lub w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto. Jeżeli podwładny pracował po godzinach w inny dzień, wówczas powinien otrzymać dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia.
Pracownikom należy się też dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą nadgodzinę wynikającą z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (czyli 40 godz.). Taka sytuacja może się zdarzyć np. jeśli pracownik wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z pięciodniowego tygodnia pracy (czyli najczęściej w sobotę). Dodatek ten nie przysługuje jednak, jeśli przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy nastąpiło w wyniku przekroczenia dobowych wymiarów czasu pracy, za które podwładny otrzymał już dodatek w wysokości 50 lub 100 proc. wynagrodzenia.
Pora nocna
Wyższe wynagrodzenie przysługuje także pracownikom, którzy wykonują pracę w nocy. Pora nocna obejmuje osiem godzin między 21:00 a 7:00. Wysokość dodatku jest uzależniona od płacy minimalnej (dla przykładu w październiku 2011 r. dodatek za jedną godzinę pracy w nocy wynosi 1,65 zł). W przypadku osób wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem.
Dodatkową gratyfikacją dla pracownika są również nagrody pieniężne lub premie. Zgodnie z kodeksem pracy pracownikom, którzy wzorowo wypełniają swoje obowiązki, przejawiają inicjatywę w pracy i podnoszą jej wydajność, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia. Pracodawca nie ma obowiązku wypłaty takich świadczeń, ale może ustalić takie uprawnienie pracownicze w wewnętrznych przepisach prawa pracy (np. regulaminie wynagradzania).
Regulamin premiowania
Również premia przysługuje tylko wówczas, gdy tak przewidują wewnątrzzakładowe przepisy prawa pracy. Jeżeli jednak pracownik spełni wymagania określone w tych przepisach, pracodawca nie może mu odmówić premii. Jego funkcja sprowadza się jedynie do stwierdzenia, czy owe przesłanki wystąpiły. Pod tym względem premia jest więc obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia. Natomiast w przypadku gdy wypłata premii w danym przedsiębiorstwie uzależniona została od np. podjęcia odpowiedniej decyzji przez pracodawcę, będzie tzw. premią uznaniową (nagrodą). Pracownik będzie miał do niej prawo dopiero w momencie jej przyznania.
Sfera budżetowa
Jednym ze sposobów na dodatkową gratyfikację jest wieloletnia, najczęściej nieprzerwana i nienaganna praca w jednej branży. W takiej sytuacji niektórzy pracownicy mogą liczyć na nagrody jubileuszowe. Należą się one podwładnym, jeżeli tak stanowią akty zakładowe (np. układ zbiorowy lub regulamin wynagradzania), przepisy szczególne (np. rozporządzenie) lub indywidualne umowy o pracę. Wypłatę nagrody jubileuszowej najczęściej przewidują pragmatyki zawodowe. Na tej podstawie przysługują one m.in. żołnierzom zawodowym, nauczycielom, pracownikom samorządowym czy członkom korpusu służby cywilnej.
Dodatkowe wynagrodzenie może wiązać się także z podjęciem pracy u konkretnego pracodawcy. Pod tym względem atrakcyjna jest np. praca w sferze budżetowej. Zatrudnione tam osoby mają m.in. prawo do 13. wynagrodzenia w roku (tzw. trzynastki). Zyskują je po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy takiego okresu, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy.
100 proc. wynagrodzenia wynosi dodatek za nadgodziny w niedziele i święta
Podstawa prawna
Art. 771, 105, 151, 1511 i 1517 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
