Prawo do zwolnienia z pracy z zachowaniem wynagrodzenia na czas oddania krwi przysługuje tylko honorowym krwiodawcom. Firma może jednak przyznać je także innym osobom, które chcą ją oddać.

Jeden z naszych pracowników ma planowaną operację i potrzebna jest dla niego krew. Kilku pracowników zgłosiło się w tym celu do stacji krwiodawstwa. Termin wizyty przypada jednak na ich godziny pracy. Czy firma ma obowiązek zwolnić ich na ten czas z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia?

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Tak wynika z par. 12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. nr 60, poz. 281 z późn. zm.).

Zgodnie z nim firma jest również zobowiązana zwolnić od pracy osobę będącą krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.

Oznacza to, że prawo do zwolnienia z pracy w celu oddania krwi nie przysługuje każdemu pracownikowi, a tylko takiemu, który jest krwiodawcą. Rozporządzenie nie określa tego pojęcia, a zatem należy odwołać się do definicji krwiodawcy zawartej w ustawie z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz.U nr 106, poz. 681 z późn. zm).

Zgodnie z art. 9 tej ustawy zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje się krew lub przechodzi badania, a także zwrot utraconego zarobku, przysługują wyłącznie zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi. Honorowym dawcą krwi jest osoba, która oddała bezpłatnie krew i została zarejestrowana w jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi.

Natomiast określenie zasłużony honorowy dawca krwi przysługuje osobie, która oddała co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników – jeżeli jest kobietą, albo co najmniej 6 litrów w przypadku mężczyzny.

Dawca krwi otrzymuje od stacji krwiodawstwa legitymacje i na tej podstawie może udowadniać swoje uprawnienia wynikające m.in. w prawa pracy. Jeżeli więc pracownik nie posiada statusu honorowego dawcy krwi, a jedynie spontanicznie, jednorazowo chce w godzinach pracy oddać krew innemu pracownikowi z tej samej firmy, powinien odpracować czas nieobecności w pracy.

W przeciwnym razie jego wynagrodzenie za pracę powinno być odpowiednio zmniejszone. Musi również uzyskać zgodę pracodawcy na nieobecność pracy w danym dniu czy w danych godzinach pracy.

Firma może jednak postanowić (na podstawie wewnętrznego zarządzenia), że w takim przypadku czas niezbędny na oddanie krwi będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności pracownika z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, bez konieczności późniejszego ich odpracowywania.

Izabela Zawacka, radca prawny z Wojewódka i Wspólnicy Kancelaria Prawa Pracy