Emerytury górnicze będą obliczane według starych zasad bez względu na to, czy górnik urodził się przed 1949 r. czy też po 1948 r.

Od 1 stycznia 2007 r. obowiązują nowe regulacje dotyczące przyznawania emerytur górniczych. Zmodyfikowano katalog okresów mających wpływ na prawo do emerytury górniczej - okresów pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą, a także zrezygnowano z uwzględniania przy ustalania prawa do emerytury górniczej okresów zaliczalnych do pracy górniczej. Ograniczono także okresy pracy uprawniające do skorzystania z emerytury bez względu na wiek.
Dla górników bardzo istotne jest zachowanie prawa do przechodzenia na emeryturę na zasadach obowiązujących 31 grudnia 2006 r. Z dniem 1 stycznia 2007 r. uchylono art. 34, 48 i 49 ustawy emerytalnej, ale jednocześnie zagwarantowano możliwość przejścia na emeryturę na zasadach określonych w tych przepisach w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2006 r., jeżeli wymagane warunki zostaną spełnione nie później niż do 31 grudnia 2008 r.
Zatem obecnie w przypadku złożenia wniosku o emeryturę górniczą ZUS sprawdza, czy ubezpieczony spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na podstawie przepisów obowiązujących 31 grudnia 2006 r. (na podstawie art. 34, 48, 49 ustawy emerytalnej). Jeżeli tak - przyznaje emeryturę, a jeżeli nie - sprawdza, czy ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania emerytury górniczej na podstawie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2007 r. (na postawie art. 50a lub 50e ustawy emerytalnej).
Emerytura na starych zasadach
W myśl art. 34 ustawy emerytalnej pracownikowi urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r., który ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, przysługuje emerytura górnicza, jeżeli:
  • ukończył 55 lat życia i posiada co najmniej pięć lat pracy górniczej (określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej) albo
  • ukończył 50 lat życia i posiada co najmniej 15 lat pracy górniczej wymienionej w art. 36 ust. 1 ustawy.
Wymienionym osobom przysługuje emerytura na powyższych warunkach, jeżeli spełnią je nie później niż do 31 grudnia 2008 r.
Gdy prawo do emerytury górniczej nabywane jest bez względu na wiek, do okresu uprawniającego do emerytury górniczej przyjmuje się także okres urlopu górniczego (do pięciu lat) czy też okres świadczenia górniczego (do trzech lat).
Górnikom, którzy posiadają co najmniej 15-letni okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i którzy skorzystali przynajmniej w części z udzielonego im urlopu górniczego lub świadczenia górniczego, występującym o emeryturę górniczą bez względu na wiek, do wymaganego 25-letniego okresu pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wliczone zostaną okresy:
  • służby wojskowej, poprzedzonej pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
  • niezdolności do pracy, za które wypłacono wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy, poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
  • pełnienia z wyboru funkcji w organach związków zawodowych, zrzeszających górników węgla kamiennego,
jeżeli górnik, łącznie z urlopem górniczym lub świadczeniem górniczym, spełnia warunki do emerytury górniczej bez względu na wiek.
Pracownik urodzony po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., ma prawo do emerytury górniczej, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:
  • nie później niż do 31 grudnia 2008 r.: ukończy określony wyżej wiek emerytalny i osiągnie staż emerytalny albo udokumentuje co najmniej 25 lat wykonywania pracy górniczej pod zmienią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
  • nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego,
  • nastąpi rozwiązanie stosunku pracy.
Zgłoszenie wniosku o emeryturę górniczą na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r. po 31 grudnia 2008 r., czy rozwiązanie stosunku pracy po tym dniu, nie stanowi przeszkody do przyznania emerytury górniczej.
Uwzględniane okresy pracy
Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r. uwzględnia się okresy pracy górniczej (wymienione w art. 36 ust. 1 i ustawy emerytalnej), równorzędnej z pracą górniczą (art. 36 ust. 3 ustawy emerytalnej) oraz okresy zaliczalne do pracy górniczej (art. 38 ustawy emerytalnej), będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy emerytalnej, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się wtedy, gdy praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.
Okresy podlegania ubezpieczeniu z innego tytułu niż praca górnicza lub równorzędna z pracą górniczą, czy też okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie pozostają bez wpływu na prawo do górniczej emerytury.
Obliczając co najmniej pięcio- lub piętnastoletni okres pracy górniczej, nie przyjmuje się innych okresów niż wymienione w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.
Przy ustalaniu pięcio- lub piętnastoletniego okresu pracy górniczej wymienione w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej okresy pracy przyjmuje się w wymiarze pojedynczym.
Warto wiedzieć, że niektóre okresy pracy górniczej (wymienione w art. 37 ustawy emerytalnej) uwzględnia się w wymiarze półtorakrotnym.
Zasady obowiązujące od 2007 r.
Od 1 stycznia 2007 r. (zgodnie z art. 50a ustawy emerytalnej) górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
  • osiągnął 55 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej), albo
  • osiągnął 50 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy),
  • nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.
Przyznanie powyższej emerytury nie jest uzależnione od rozwiązania stosunku pracy.
Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się wtedy, gdy praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. Trzeba pamiętać o nowym katalogu okresów pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą (art. 50c ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej). Przy ustalaniu 10- albo 15-letniego okresu pracy górniczej (art. 50c ust. 1) liczy się go w wymiarze pojedynczym.
Niektóre okresy pracy zalicza się przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym (art. 50d).
Według nowych zasad prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek przysługuje pracownikom po spełnieniu następujących warunków:
  • gdy wykonywali pracę pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 25 lat,
  • nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.
Emerytura w wieku obniżonym
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które:
  • posiadają wymagany staż emerytalny (20 lat okresów składkowych i nieskładkowych dla kobiet i 25 lat - dla mężczyzn),
  • nie spełniają warunków do emerytury górniczej na nowych zasadach (określonej w art. 50a),
  • posiadają co najmniej pięć lat:
- pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią, albo
- pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,
■ mogą przejść na emeryturę w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący, wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wiek ten podlega obniżeniu o sześć miesięcy za każdy pełny rok pracy, nie więcej niż o 15 lat.
Osoby urodzone po 1948 r., a przed 1969 r., mogą przejść na emeryturę wcześniejszą w obniżonym wieku, jeżeli:
■ nie później niż do 31 grudnia 2008 r. spełnią wszystkie warunki wymienione wyżej oraz
■ nie przystąpiły do OFE albo zgłoszą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku, za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.
Praca w szczególnych warunkach
Pracownik, który stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A dział I i wykazie B dział IV poz. 8 i 9 stanowiących załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze może przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania takiej pracy. Warunki uzyskania tej emerytury zostały omówione w dodatku do GP nr 10/2008 z 15 stycznia 2008 r.
Urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mogą przejść na wcześniejszą emeryturę w wieku obniżonym i z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jeśli warunki dotyczące stażu ogólnego, w tym szczególnego, spełnią 1 stycznia 1999 r., nie przystąpiły do OFE i w przypadku pracowników rozwiążą stosunek pracy (art. 184 ustawy emerytalnej).
PRZYKŁAD: EMERYTURA DLA 55-LETNIEGO MĘŻCZYZNY
Zenon J. chciałby przejść na emeryturę w marcu 2008 r. Obecnie ma ukończone 59 lat. Pracował w kopalni węgla przez 25 lat, przy czym pod ziemią przez dziesięć lat. W okresie pracy w kopalni pełnił służbę wojskową przez dwa lata oraz przez cztery lata funkcję z wyboru w organach związku zawodowego zrzeszającego pracowników kopalń. Zenon J. spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na podstawie art. 34 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie później niż do 31 grudnia 2008 r. ukończył co najmniej 55 lat życia, posiada wymagany co najmniej 25-letni okres pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej. Okres pełnienia funkcji z wyboru w organach związków zawodowych jest okresem równorzędnym z okresem pracy górniczej, a okres służby wojskowej jest okresem zaliczanym do pracy górniczej. Ma wymagany co najmniej pięcioletni okres pracy górniczej - pracował pod ziemią w kopalni węgla co najmniej pięć lat (praca ta jest wymieniona w art. 36 ust. pkt 1 ustawy emerytalnej).
PRZYKŁAD: USTALANIE STAŻU EMERYTALNEGO
Janusz C. ma zamiar przejść na emeryturę w kwietniu 2008 r. Jest aktualnie w trakcie wypowiedzenia - rozwiązanie stosunku pracy nastąpi 30 kwietnia 2008 r. Przez 19 lat wykonywał pracę górniczą pod ziemią. Od dziesięciu lat pełni funkcje w związku zawodowym zrzeszającym pracowników kopalń. W okresie swej pracy przebywał na zwolnieniu lekarskim przez pięć lat, w tym przez dwa lata kiedy pracował pod ziemią. Janusz C. spełnia warunki do przyznania emerytury górniczej na warunkach obowiązujących 31 grudnia 2006 r., ponieważ posiada co najmniej 25-letni okres pracy górniczej łącznie z okresem równorzędnym z pracą górniczą (okres sprawowania funkcji związkowej) i okresem zaliczanym do pracy górniczej (pobierania zasiłku chorobowego), w tym 15 lat pracy górniczej pod ziemią.
PRZYKŁAD: OKRESY W WYMIARZE PÓŁTORAKROTNYM
Karol L. w grudniu 2007 r. ukończył 51 lat. Pracuje w kopalni węgla od 20 lat, z tym że od 16 lat pracuje w przodku jako górnik strzałowy (w tym samym czasie jest członkiem drużyny ratowniczej). Karol L. pracował przez 10 lat w gospodarstwie rolnym rodziców. Wykonywana przez Karola L. praca górnicza (16 lat) jest przyjmowana przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Karol spełnia warunki do przyznania emerytury dla górnika w wieku 50 lat, gdyż posiada co najmniej 15-letni okres pracy górniczej wymieniony w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej (liczony pojedynczo) oraz ogólny staż górniczy wynoszący co najmniej 25 lat okresów pracy górniczej. Okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej.
Mariusz Wolski
Podstawa prawna
■ Art. 34, 39, 46, 48, 49, 50a-50e ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
■ Ustawa z 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 191, poz. 1369).