W tym roku pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą liczyć na znaczną pomoc finansową. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych częściowo sfinansuje składki na ubezpieczenia społeczne pracowników. Pracodawcy mogą również liczyć na częściowe dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.

Rozliczenie dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych za 2007 rok
15 lutego 2008 r. mija termin rozliczenia dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych uzyskanego za 2007 r. na podstawie art. 26a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
Rodzaje rozliczeń rocznych
Obowiązek rocznego rozliczenia dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych wynika z art. 26c ust. 5 wskazanej wyżej ustawy. Podobnie jak w poprzednich latach, dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych rozlicza się według kryteriów rozliczenia bieżącego i rozliczenia łącznego. Rozliczenia przy użyciu obu kryteriów dokonuje się poprzez złożenie jednego formularza INF-D-R oraz wpłatę kwoty nadmiernie pobranej od Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Do rozliczenia łącznego niezbędny jest dodatkowo formularz INF-D-Kz.
Rozliczenia dofinansowania za 2007 rok należy dokonywać memoriałowo na formularzach ustalonych według wzorów określonych jeszcze w rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. nr 232, poz. 2330 z późn. zm.), obowiązujących w okresie uzyskiwania pomocy przez pracodawców. Wynika to przede wszystkim z tego, że wzory te jako jedyne zawierają wyraźne odesłanie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne (Dz.U. nr 20, poz. 118), nadal regulujących sposób ustalania wartości niezbędnych do dokonania rozliczenia, co z kolei wynika z par. 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą (Dz.U. nr 240, poz. 1756).
Rozliczenie bieżące
Zgodnie z art. 26c ust. 5 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych rozliczenie według kryteriów rozliczenia bieżącego dotyczy wszystkich pracodawców, którzy uzyskali dofinansowanie do wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej wypłaconego za którykolwiek z miesięcy 2007 r., w tym pracodawców niebędących przedsiębiorcami, czy pracodawców zatrudniających pracowników dla celów niezwiązanych z prowadzaniem jakiejkolwiek działalności (np. w charakterze pomocy domowych). Rozliczenie to polega na porównaniu kwoty uzyskanego dofinansowania do kwoty dofinansowania należnego. Kwotą uzyskanego dofinansowania jest suma kwot wykazanych w poz. 46 i 47 informacji INF-D-P stanowiącej załącznik do rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, a uzyskanych do wynagrodzeń wypłaconych z tytułu zatrudnienia pracownika od stycznia do grudnia 2007 r. włącznie. Do kwoty tej należy włączyć także kwoty niewypłacone, ale przyznane za ten okres przed dniem dokonania rozliczenia. Kwotę tę należy wykazać w poz. 80 INF-D-R i uwzględnić ją w kwotach zbiorczych w poz. 76 i 77 INF-D-R.
Kwotą dofinansowania należnego jest kwota, która zgodnie z art. 26a-26c wskazanej wyżej ustawy przysługiwała pracodawcy za okres, za który pracodawca składał wnioski Wn-D i zatrudniał pracowników, na których składał wspomniane informacje INF-D-P. Należy podkreślić, że przy rozliczeniu według kryteriów rozliczenia bieżącego nie bierze się pod uwagę statusu kwot dofinansowania, czyli tego, czy stanowią pomoc publiczną w rozumieniu art. 87 TWE lub jaki rodzaj pomocy mogłyby stanowić. Wszystkie kwoty ustala się wyłącznie na podstawie art. 26a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i wyżej wymienionego rozporządzenia.
Jeżeli kwota dofinansowania uzyskanego jest większa od kwoty dofinansowania należnego, to zgodnie z par. 6 ust. 1 rozporządzenia pracodawca ma obowiązek wykazać w poz. 77 i 80 INF-D-R i zwrócić do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych różnicę pomiędzy tymi kwotami. W przeciwnym razie może na podstawie par. 6 ust. 2 tego rozporządzenia w terminie do 30 września roku następującego po roku zatrudnienia pracownika złożyć do PFRON korygujący wniosek Wn-D i wystąpić o wypłatę kwoty należnej, a nieotrzymanej. W tym przypadku kwota ta nie znajdzie odzwierciedlenia w formularzu rozliczenia rocznego.
Pracodawca powinien rozważyć odprowadzenie do PFRON kwoty, o której mowa w par. 6 ust. 1 rozporządzenia, jeszcze przed wypełnieniem INF-D-R. Ułatwi to rozliczenie, umożliwi wykazanie braku zaległości wobec funduszu i w praktyce przyspieszy uzyskiwanie dofinansowania i refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych w 2008 roku.
Rozliczenie łączne
Zgodnie z par. 1 rozporządzenia w sprawie udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne pomoc, o której mowa w art. 25 ust. 2-3a i art. 26a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, została zakwalifikowana przez ustawodawcę do pomocy na zatrudnienie, na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Rozliczenie łączne polega na porównaniu z najniższym z pułapów intensywności tej pomocy łącznej kwoty pomocy publicznej na zatrudnienie, uzyskanej z tytułu:
  •  dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych na podstawie art. 26a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub
  •  finansowania przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżet państwa składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych na podstawie art. 25a ust. 2-3a tej ustawy.
Porównanie to ma służyć wykazaniu, że kwoty uzyskane z tych tytułów są uzasadnione w świetle przepisów dotyczących udzielania pomocy publicznej na zatrudnienie, czyli:
  •  art. 87 TWE, który definiuje pomoc publiczną jako pomoc udzielaną selektywnie podmiotowi angażującemu się w przedsięwzięcia rynkowe w jakiejkolwiek formie ze środków publicznych lub z udziałem podmiotów publicznych,
  •  rozporządzenia KE nr 2204/2002, które stanowi m.in., że pomoc na zatrudnienie nie może przekraczać podwyższonych kosztów zatrudnienia pracownika ani jego kosztów płacy w okresie jego zatrudnienia,
  •  rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne, które określa dodatkowy pułap intensywności pomocy (maksymalną wielkość pomocy) oraz na szczegółowy, dostosowany do krajowych kryteriów katalog podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych i unormowania dotyczące sposobów obliczania tych kosztów.
Kwotą do rozliczenia jest więc memoriałowo ustalona roczna suma pomocy na zatrudnienie w rozumieniu art. 6 rozporządzenia KE nr 2204/2002 uzyskana (w tym przyznana, a niewypłacona przed dniem rozliczenia) z tytułu zatrudniania pracownika w okresie od stycznia do grudnia 2007 r. Składa się na nią suma kwot:
  •  uzyskanych na podstawie art. 25 ust. 2-3a ustawy (naliczonych od wynagrodzeń i innych kwot należnych za okres od stycznia do grudnia 2007 r.), którą należy wykazać odpowiednio w poz. 76, 77, 78 i 79 oraz w poz. 81, 82, 83 i 84 INF-D-R,
  •  uzyskanych do wynagrodzeń wypłaconych za okres od stycznia do grudnia 2007 r. na podstawie art. 26a ustawy, a wykazanych w poz. 46 INF-D-P, którą należy wykazać w poz. 85 INF-D-R i uwzględnić w kwotach zbiorczych w poz. 81 i 82 INF-D-R.
Do kwoty rozliczenia nie należy natomiast wliczać kwot dofinansowania wykazanych w poz. 47 INF-D-P (stanowiących pozapomocowe wsparcie albo pomoc de minimis) uzyskanych z przeznaczeniem na indywidualne programy rehabilitacji ani kwot uzyskanych przez przedsiębiorcę, a niestanowiących pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 TWE. Kwota do rozliczenia, jako pomoc na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, nie może przekraczać żadnego z pułapów intensywności pomocy. Dlatego roczną kwotę do rozliczenia należy porównać z ustaloną za okres od stycznia do grudnia 2007 r. roczną kwotą najniższego z trzech pułapów intensywności pomocy, tj.:
  •  maksymalną wielkością pomocy,
  •  kosztami płacy pracownika,
  •  podwyższonymi kosztami zatrudnienia pracownika.
Miesięczną kwotę maksymalnej wielkości pomocy należy ustalić na podstawie par. 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów. Jest ona sumą:
  •  składnika wymierzanego kwotą składek na ubezpieczenia społeczne równego kwocie składek na ubezpieczenia społeczne z wyłączeniem składki na ubezpieczenie rentowe płatnej przez pracownika,
  •  iloczynu najniższego wynagrodzenia (tj. zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy: minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, które dla 2007 r. wynosiło 899,10 zł) i mnożnika określonego w par. 4 ust. 1 pkt 1-3 i ust. 2 rozporządzenia RM (zob. tabela 1).
Kwota maksymalnej wielkości pomocy jest wartością czysto hipotetyczną, zawsze wyższą od kwoty, którą może uzyskać pracodawca.Ustala się ją na potrzeby rozliczenia okresów przypadających na lata 2004-2007 w odniesieniu do osób, a nie w przeliczeniu na wymiar czasu pracy czy czas zatrudnienia w danym miesiącu.
Koszty płacy ustala się na podstawie art. 2 lit. i) rozporządzenia KE nr 2204/2002, sumując kwotę wynagrodzenia przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym i obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Stosowanie tego przepisu w warunkach określonych przez polskie prawodawstwo skutkuje przyjęciem, że do miesięcznych kosztów płacy wlicza się kwotę wynagrodzenia osiąganego (tj. wynagrodzenia brutto, wykazywanego w poz. 40 INF-D-P i zawierającego obligatoryjne składki na ubezpieczenia społeczne płatne przez pracownika), zwiększoną o kwotę obowiązkowo płatnych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie wypadkowe, emerytalne i rentowe naliczonych od tego wynagrodzenia.
Kwestia ta budzi nadal wątpliwości pracodawców błędnie ustalających kwotę kosztów płacy poprzez wliczanie do niej kwot:
  •  ekwiwalentów i zasiłków (niezaliczanych do wynagrodzeń),
  •  składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
  •  składek na ubezpieczenia społeczne naliczonych od kwot niebędących wynagrodzeniem (np. od ekwiwalentów i innych pozawynagrodzeniowych świadczeń).
Dlatego w nowych formularzach, przy niezmienionym brzmieniu art. 2 lit. i) rozporządzenia KE, wyraźnie wskazano ponownie na takie rozumienie i składniki kosztów płacy (tj. wynagrodzenie osiągane i obligatoryjne składki na ubezpieczenia społeczne od tego wynagrodzenia).
Zbiorczą kwotę kosztów płacy ustalonych indywidualnie dla poszczególnych pracowników należy wykazać w poz. 95 INF-D-R.
Pracodawca może ustalić kwotę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych precyzyjnie (sumując rzeczywiste kwoty faktycznie poniesionych kosztów wymienionych w katalogu określonym w par. 3 ust. 2, a obliczonych według wzorów wyprowadzonych na podstawie par. 6 ust. 2 rozporządzenia RM) lub ryczałtowo (na podstawie par. 4 ust. 3-5 tego rozporządzenia).
Przepis par. 6 ust. 2 rozporządzenia RM nie zawiera bezpośredniego opisu wzorów na poszczególne rodzaje podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a jedynie ich fragmenty. Potraktowanie go odmiennie powodowałoby konieczność dodawania nieporównywalnych wartości (złotych do procentu czasu czy procentu materiałów lub wydajności). Dlatego należy je sprowadzić do wspólnego mianownika poprzez przemnożenie ich przez wartości dające wyniki w złotych (na ogół przez koszty płacy). Szczegółowe wzory wraz z wyjaśnieniami ministra pracy i polityki społecznej zostały w przystępnej formie zamieszczone pod adresem www.mpips.gov.pl.
Miesięczna kwota podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych ustalona ryczałtowo jest sumą:
  •  kwoty składek, o których mowa odpowiednio w art. 25 ust. 2-3a ustawy (tj. składek finansowanych na tej podstawie) oraz
  •  iloczynu najniższego wynagrodzenia (ustalonego zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy, które dla 2007 roku wynosiło 899,10 zł) i mnożnika określonego w par. 4 ust. 3 pkt 1-3, ust. 4 i ust. 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia RM (zob. tabela 2).
Na potrzeby rozliczenia lat 2004-2007 ryczałtowo ustalone podwyższone koszty zatrudnienia osób niepełnosprawnych oblicza się w odniesieniu do osób, niezależnie od ich wymiaru czasu pracy czy okresu zatrudnienia. Zgodnie z par. 6 ust. 5 rozporządzenia RM pracodawca powinien dokonać wyboru sposobu - precyzyjnego lub ryczałtowego - ustalenia podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych w odniesieniu do pracowników, których wynagrodzenie zostało dofinansowane, a składki sfinansowane przez PFRON lub budżet państwa na podstawie art. 25a ust. 2-3a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Wybór określonego sposobu może dotyczyć wszystkich, grupy lub pojedynczych pracowników. Może być także - w odniesieniu do rozliczenia okresów od 2005 do 2007 r. włącznie - zmieniany bez negatywnych konsekwencji dla pracodawcy. Stanowi ono bowiem zwykłe oświadczenie woli pracodawcy, a żaden z przepisów nie przewiduje szczególnych skutków zmiany tego oświadczenia.
Kwotę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy wykazać w poz. 94.
Poszczególne rodzaje kosztów ustalonych precyzyjnie należy wykazać w wierszach 1-14 części C INF-D-Kz i uwzględnić w zbiorczych kwotach w poz. 73 i 74 INF-D-Kz. Koszty ustalone ryczałtowo należy wykazać w poz. 69 i 70 oraz odpowiednio w poz. 73 i 74 INF-D-Kz.
Ogólną zbiorczą kwotę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy wykazać w poz. 94 INF-D-R, po powiększeniu jej o kwoty podwyższonych kosztów zatrudnienia pracownika niezrekompensowane pomocą pozostałą w zakładzie po poprzednim rozliczeniu rocznym.
Z uwagi na to, że suma pomocy na zatrudnienie uzyskanej na podstawie art. 25 ust. 2-3a i art. 26a ustawy nie może być wyższa od żadnego z pułapów intensywności tej pomocy, należy tę pomoc porównać z najniższym z tych pułapów. Jeżeli kwota pomocy będzie wyższa od najniższego z pułapów, to pracodawca jest zobowiązany do zwrotu do PFRON nadwyżki pomocy nad najniższym z pułapów (dokonując podziału kwoty do zwrotu na trzy części proporcjonalnie do udziału w ogólnej kwocie pomocy kwot dofinansowania i finansowania składek na ubezpieczenia społeczne przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżet państwa). W przeciwnym razie zwrotu w tym zakresie nie dokonuje się.
Jeżeli po dokonaniu rozliczenia okaże się, że kwota pozostała u pracodawcy jest niższa od kwoty podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, to kwota niezrekompensowanych w ten sposób kosztów (stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą tych kosztów a kwotą pozostałą w zakładzie) zostaje do przeniesienia na kolejne okresy sprawozdawcze na podstawie art. 8 rozporządzenia KE nr 2204/2002. W następnych latach powiększy kwotę kosztów płacy pracownika, który je wygenerował (także w przypadku wybrania ryczałtu).
Nowe zasady uzyskania refundacji składek na ubezpieczenia społeczne i dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych
Od 1 stycznia 2008 r. obowiązują akty wykonawcze wydane na podstawie art. 25d, 26c i 26c1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, które umożliwią pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne uzyskanie na nowych zasadach refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych i dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.
Charakter dofinansowania i refundacji
Zarówno refundacja składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych udzielana na podstawie art. 25a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jak i dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, o którym mowa w art. 26a tej ustawy, stanowią uprawnienia przysługujące na wniosek pracodawcy. Jednak w odróżnieniu od refundacji części kosztów płacy osób niepełnosprawnych, przewidzianej w art. 26f ustawy, organ udzielający pomocy nie ma prawa odmówić udzielenia refundacji składek i dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych podmiotowi spełniającemu warunki określone odpowiednio w:
  •  art. 25a-25d ustawy i rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 240, poz. 1754),
  •  art. 26a-26c ustawy i rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. nr 240, poz. 1755).
Refundacja i dofinansowanie zostały uznane w art. 26c1 ustawy i par. 1 wydanego na podstawie tego przepisu rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą lub rolniczą pomoc publiczną na zatrudnienie, na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, o której mowa w art. 6 rozporządzenia KE nr 2204/2002. Mimo że uprawnienia te są uregulowane w odrębnych przepisach ustawy i w odrębnych aktach wykonawczych, to nowy zakres obowiązku bieżącego analizowania zasadności tej pomocy w świetle przepisów dotyczących udzielania tego rodzaju pomocy powoduje, że ubiegając się o którąkolwiek z tych form pomocy, warto rozważyć jednocześnie skorzystanie z drugiej. Z tego powodu warto także wypełniać równolegle formularze określające wysokość obu form pomocy, nawet jeżeli należy je składać w rożnych terminach.
Kto może uzyskać pomoc
Katalogi typów pracodawców uprawnionych do refundacji i dofinansowania określone odpowiednio w art. 25a ust. 2-4 i art. 26a ust. 1-3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie różnią się. Z obu instrumentów mogą korzystać nieposiadający łącznie ponadstuzłotowej zaległości wobec PFRON:
  •  pracodawcy prowadzący zakłady pracy chronionej,
  •  pracodawcy zatrudniający do 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (bez względu na osiągany wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych).
  •  pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, którzy zapewniają co najmniej 6-procentowy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Do wspomnianych stanów zatrudnienia należy wliczać pracowników w rozumieniu art. 2 k.p. z wyłączeniem pracowników należących do grup wymienionych w art. 21 ust. 5 ustawy. Prowadzący zakład pracy chronionej może do tego stanu włączyć osoby niepełnosprawne wykonujące pracę nakładczą, a spełniające warunki określone w art. 28 ust. 3-5 ustawy. Przy ustalaniu tych wartości można uwzględnić także osoby, w odniesieniu do których pracodawca nie może lub nie chce wystąpić o refundację lub dofinansowanie. Natomiast wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy ustalić dzieląc stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych (w etatach) przez stan zatrudnienia ogółem, tj. zsumowany stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych i sprawnych (w etatach). Do ustalania wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych nie stosuje się art. 21 ust. 4 ustawy, pozwalającego na wielokrotne ujmowanie w stanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono niektóre schorzenia, ani art. 21 ust. 2c-2d ustawy, uprawniającego do wliczania do stanu zatrudnienia dwukrotnej liczby osób kształconych.
PRZYKŁAD
PRZEJĘCIE ZAKŁADU
Świtezianka Sp. z o.o. z siedzibą w Sejnach (Nowogrodzka 90) z dniem 1 grudnia 2007 r. uzyskała status zakładu pracy chronionej w wyniku przejęcia w trybie art. 30 ust. 2a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.) PPHU Kunis zakładu pracy chronionej w upadłości, który przed dniem przejęcia rozliczył się z dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. Do czasu przejęcia zakładu pracy chronionej Świtezianka Sp. z o.o. zatrudniała 6 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, z czego od 10 października 2007 r. na 3/4 etatu osobę o lekkim stopniu niepełnosprawności i 1/4 etatu - o znacznym stopniu niepełnosprawności, u której stwierdzono epilepsję. Po przejęciu pracodawca zatrudniał 10 osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na etaty, ale występował o pomoc określoną w art. 25 ust. 2-3a i art. 26 ustawy tylko na dotychczasowych pracowników.
PRZYKŁAD
MAKSYMALNA WIELKOŚĆ POMOCY
Pracodawca, który 7 stycznia 2008 r. uzyskał status zakładu pracy chronionej, występuje na podstawie art. 25a i 26a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych o refundację składki na ubezpieczenia społeczne oraz dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na 1 etat od 1 do 31 stycznia 2008 r. (1 i 2 stycznia pracownik nie miał oznaczonego stopnia niepełnosprawności, od 3 do 31 był zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności, z czego od 7 stycznia z potwierdzoną epilepsją). Wynagrodzenie pracownika wyniosło 2 tys. zł. Ponadto pracownik otrzymał podlegający oskładkowaniu ekwiwalent w kwocie 200 zł.
Koszty płacy pracownika należy ustalić w pełnej kwocie 2321 zł, tj. 2000 + 2000 x (0,018 + 0,0976 + 0,045). Ekwiwalentu ani składek od ekwiwalentu nie należy uwzględniać przy ustalaniu kwoty kosztów płacy.
Maksymalna wielkość pomocy stanowi sumę dwóch składników. Pierwszy jest równy składkom wymienionym w art. 25a ust. 3 wyżej wymienionej ustawy, więc wynosi: 621,94 zł, tj. (0,0976 x 2 + 0,045 + 0,018 + 0,0245) x 2200. Drugi jest iloczynem mnożnika stopnia niepełnosprawności i najniższego wynagrodzenia (tu: 936 zł). Musi on jednak uwzględniać stosunek, w jakim pozostają do siebie poszczególne okresy, w których pracownik miał przypisane poszczególne stopnie niepełnosprawności. Wyniesie on 1073,17, tj. 936 x (4 x 0,5 + 25 x 1,25)/29. Wartość tego pułapu wyniesie więc 1695,11 zł.
Ryczałtowo ustalone podwyższone koszty zatrudnienia osób niepełnosprawnych także składają się z dwóch czynników: składek, o których mowa odpowiednio w art. 25a ust. 2, 3 lub 4 ustawy, i iloczynu najniższego wynagrodzenia i odpowiednich mnożników: zróżnicowanych w zależności od statusu pracodawcy, stopnia i rodzaju niepełnosprawności oraz wymiaru czasu pracy pracownika. W braku regulacji, tak jak w przypadku poprzedniego pułapu, różne mnożniki właściwe w danym okresie sprawozdawczym należy ustalać w proporcji, w jakiej pozostają do siebie w okresie nimi objętym. Pierwszy składnik wyniesie więc 509,23, tj. (6 x 0,018 x 2200 + 25 x (0,0976 x 2 + 0,045 + 0,018 + 0,0245) x 2200)/31. Drugi składnik wyniesie 802,70, tj 936 x (4 x 0,28 + 25 x 0,95) x 1/29. Ryczałt wyniesie w sumie: 1311,93 zł.
Gdyby pracownik był zatrudniony na 1/2 etatu przy takim samym wynagrodzeniu i ekwiwalencie, wówczas koszty płacy i maksymalna wielkość pomocy oraz pierwszy składnik ryczałtu pozostałyby bez zmian, a drugi składnik ryczałtu wymagałby przemnożenia przez 0,5.
Zakres refundacji
Refundacji podlegają składki na ubezpieczenia społeczne niepełnosprawnych pracowników lub wykonawców pracy nakładczej, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy, naliczone na zasadach określonych w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.) pod warunkiem ich terminowego opłacenia w całości. Refundacja obejmuje więc składki na ubezpieczenia społeczne naliczone nie tylko od kwoty wynagrodzenia osiąganego, ale także od innych kwot, także pozawynagrodzeniowych (np. ekwiwalentów). Stosownie do art. 25a ust. 2-4 ustawy, zakres refundacji różni się w odniesieniu do poszczególnych grup uprawnionych pracodawców i zatrudnianych przez nich pracowników (zob. tabela 1).
Refundacja przysługuje niezależnie od tego, czy osoba niepełnosprawna, której dotyczą składki, osiągnęła wiek emerytalny lub nabyła prawo do określonych świadczeń. Przesłanką nabycia uprawnienia do refundacji jest zatrudnianie w danym miesiącu pracownika o określonym stopniu niepełnosprawności przez uprawnionego pracodawcę oraz opłacenie wskazanych w ustawie rodzajów składek na ubezpieczenie społeczne w całości. Dlatego pracodawca musi ustalić, w jakiej proporcji pozostają do siebie: uprawniający okres do liczby dni generującej składki podlegające refundacji, a następnie przemnożyć ten ułamek przez kwotę składek podlegających refundacji. Z okresu uprawniającego zatrudnienia należy wyłączyć tylko okresy, w których pracownik nie był niepełnosprawny w rozumieniu ustawy, i okresy, w których wnioskodawca nie należał do podmiotów wymienionych w art. 25a ust. 2-4 ustawy uprawnionych do refundacji. Nie ma natomiast podstawy prawnej, by z tego okresu wyłączać okresy choroby czy urlopów (w tym bezpłatnych) pracownika.Wynik wspomnianego działania stanowi kwotę bazową refundacji.
Zakres dofinansowania
Dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przysługuje wyłącznie w odniesieniu do niepełnosprawnych pracowników lub wykonawców pracy nakładczej, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy, którzy nie mają ustalonego prawa do emerytury. Przepis art. 26a ust. 1 ustawy, który zawiera to ograniczenie, nie odnosi się do określonego rodzaju emerytur, co oznacza wyłączenie możliwości pobierania dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych mających ustalone prawo do wcześniejszej lub branżowej emerytury. Z kolei nie dotyczy on ustalonego prawa do innych świadczeń, dlatego np. wynagrodzenia osób uprawnionych do zasiłku przedemerytalnego nie podlegają wyłączeniu z dofinansowania.
Dofinansowanie przysługuje wyłącznie do wynagrodzenia osiąganego. Wynagrodzenie to odpowiada najszerszej definicji wynagrodzenia przyjmowanej w doktrynie prawa pracy, a więc m.in. wynagrodzenie za pracę, czas urlopu, choroby wraz z przypisanymi do poszczególnych miesięcy nagrodami oraz składkami na ubezpieczenia społeczne płatnymi przez pracownika. Nie obejmuje natomiast pozawynagrodzeniowych kwot otrzymywanych przez pracownika (np. zasiłków czy ekwiwalentów). Nie jest natomiast pomniejszane o kwoty dobrowolnych i obligatoryjnych pomniejszeń wynagrodzenia do wypłaty (np. związanych z egzekucją).
Kwotę bazową dofinansowania ustala się mnożąc kwotę najniższego wynagrodzenia (tj. zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy kwotę wynagrodzenia minimalnego za pracę obowiązującego w grudniu poprzedniego roku) przez mnożnik stopnia niepełnosprawności i przez przeciętny miesięczny wymiar czasu pracy.
Przeciętny miesięczny wymiar czasu pracy ustala się w okresie sprawozdawczym według wzoru: e x Ldz / Ldm, gdzie: e oznacza nominalny wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej (wynikający z umowy o pracę albo ustalony na podstawie art. 28 ust. 3-5 ustawy), Ldz - liczbę dni pozostawania w zatrudnieniu u pracodawcy o określonym statusie przez osobę niepełnosprawną o danym stopniu niepełnosprawności (liczbę dni, w których pracownik niepełnosprawny albo wykonawca pracy nakładczej, o którym mowa w art. 28 ust. 3 ustawy, legitymuje się orzeczeniem potwierdzającym niepełnosprawność w rozumieniu art. 1 ustawy, tj. orzeczeniem, o którym mowa w art. 1 lub 62 ustawy), a Ldm - liczbę dni kalendarzowych w miesiącu.
Przeciętny miesięczny wymiar czasu pracy jest więc niezależny od wielkości wynagrodzenia, okresu pobierania wynagrodzenia czy korzystania ze zwolnień lekarskich.
Jeden zatrudniony, wielu pracodawców
Dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przysługuje ogółem na danego pracownika w wysokości nieprzekraczającej dofinansowania, jakie zostałoby ustalone dla tej osoby, gdyby była zatrudniona łącznie w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeżeli więc jest zatrudniona u jednego lub wielu pracodawców w wymiarze ogółem nieprzekraczającym pełnego etatu - każdy pracodawca ustali kwotę bazową dofinansowania w rzeczywistej wysokości (np. pracodawca A: 1/2, B: 1/4, (1/2 + 1/4)<1, więc A: 1/2, B: 1/4). Jeżeli jednak byłaby zatrudniona łącznie w wymiarze przekraczającym jeden etat, to w pierwszej kolejności dofinansowanie otrzymają ci pracodawcy, którzy zatrudnili osobę niepełnosprawną wcześniej - łącznie w wysokości nieprzekraczającej dofinansowania przeznaczonego dla osoby zatrudnionej na jeden etat (np. pracodawca A: 1/2, B: 1/4, C: 1/2, (1/2 + 1/4 + 1/2)>1, więc: A:1/2, B: 1/4, C: 1/4, a 1/4 przekraczająca łącznie jednoetatowy wymiar czasu pracy pozostaje niesfinansowana). Dane w tym zakresie weryfikuje Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który - w odróżnieniu od pracodawcy - nimi dysponuje.
Teoretycznie analogiczna zasada została wyrażona w art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy, ale przepis ten odnosi się do kryterium w postaci kwoty refundacji przyznawanej na osobę zatrudnioną w pełnym wymiarze czasu pracy, której ustalenie jest matematycznie niemożliwe (kwota taka nie istnieje, w szczególności nie da się jej ustalić w razie jakichkolwiek różnic w kwotach wynagrodzeń u poszczególnych pracodawców). Dlatego przepis ten jako obiektywnie niewykonalny nie ma wpływu na ustalenie wysokości kwoty bazowej refundacji. Oznacza to, że refundacja może przysługiwać w pełnej wysokości niezależnie od liczby pracodawców zatrudniających osobę niepełnosprawną.
Rejestracja
Refundacja i dofinansowanie mają charakter wnioskowy. Jednak na 30 dni przed złożeniem wniosku pracodawca musi się zarejestrować w PFRON składając dane, o których mowa w par. 4 rozporządzenia w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, lub w par. 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych.
Jeżeli pracodawca zarejestrował się przed 1 stycznia 2008 r. w związku z wcześniejszym korzystaniem z dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, to nie musi się ponownie rejestrować ani dla celów występowania o dofinansowanie ani dla celów refundacji.
Formularze
W celu uzyskania dofinansowania należy złożyć I część wniosku Wn-D wraz z załącznikami INF-D-P dla każdej osoby, o której dofinansowanie do wynagrodzenia chce zgodnie z obowiązującymi przepisami wnioskować pracodawca. Natomiast aby uzyskać refundację, należy złożyć odpowiednio I część wniosku Wn-U z załącznikami INF-U-P. Nie należy więc składać wniosków i informacji zerowych (chyba że byłoby to niezbędne do skorygowania niezasadnie złożonej informacji lub wniosku). Nie należy także składać dokumentów dotyczących refundacji lub dofinansowania w odniesieniu do kwot całkowicie sfinansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z art. 25b ust. 3 i art. 26b ust. 4 refundacji ani dofinansowaniu nie podlegają bowiem kwoty już sfinansowane ze środków publicznych. W razie pełnego sfinansowania wynagrodzenia osiąganego lub składek podlegających refundacji ze środków publicznych należałoby składać formularze zerowe, co jest niecelowe.
Każdy pracodawca powinien zgodnie z art. 25c ust. 4 i art. 26c ust. 1 ustawy składać te dokumenty w formie elektronicznej. Ustawodawca przewidział jednak możliwość dodatkowego złożenia formularzy w formie pisemnej (na co jednoznacznie wskazuje użycie w tych przepisach wyrazu również).
Terminy do złożenia wniosków oraz informacji INF-U-P i INF-D-P podlegają przywróceniu. Jest to rozwiązanie korzystniejsze od dotychczasowego.
LUIZA KLIMKIEWICZ
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą (Dz.U. nr 240, poz. 1756).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 stycznia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne (Dz.U. nr 20, poz. 118).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. nr 240, poz. 1755).
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Tabela 1. Mnożniki najniższego wynagrodzenia - maksymalna wielkość pomocy (2004-2008) / DGP
Tabela 2. Mnożniki najniższego wynagrodzenia - ryczałt / DGP
Wzór oświadczenia w sprawie sposobu ustalenia podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych / DGP
Tabela 3. Rozliczenie łączne 2007 / DGP
Tabela 4. Zakres refundacji poszczególnych rodzajów składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych / DGP
Tabela 5. Mnożniki najniższego wynagrodzenia - kwota bazowa dofinansowania / DGP
Tabela 6. Formularze składane przez pracodawców - refundacja i dofinansowanie / DGP