Groźby strajków, manifestacje – to najpopularniejszy obraz działania związkowców. Są jednak organizacje, których liderzy potrafią się porozumieć i iść z pracodawcą ramię w ramię. Z obopólną korzyścią.
Dobre praktyki było szczególnie widać w ostatnich 3 latach – gdy pracodawcy walczyli z kryzysem. Dzięki niektórym centralom związkowym udało się zachować etaty w tracących dochody firmach.
Na przykład w sosnowieckim Automotive Lighting Polska związkowcy z „Solidarności” skutecznie przekonali pracowników do skorzystania z bezpłatnych urlopów, by ratować budżet zakładu. Sytuacja nie była prosta, bo większość załogi żądała płatnych okresów postojowych. Wyrzeczenia się opłaciły. – Pod koniec ubiegłego roku, kiedy kondycja firmy się poprawiła, pracownicy zostali nagrodzeni ekstrapremią. Do pracy przywrócono osoby, którym wcześniej nie przedłużono umów. Pracodawca zwrócił się do nich sam – opowiada Aleksander Jacuniak, szef „S” z Automotive Lighting Polska. Kolejny sukces to przedłużenie umów o pracę 96 osobom, które są zatrudnione na czas określony.
Volkswagen Poznań w latach kryzysu – 2008 i 2009 – zachował wszystkie miejsca pracy, bo tamtejszy związek zgodził się w zamian na ograniczenie dniówek i produkcji. – Podstawą rozmów między zarządem a związkami jest obowiązująca w całym koncernie VW karta stosunku pracy. Do jej podstawowych zapisów należą kwestie zabezpieczenia miejsca pracy, rozwoju przedsiębiorstwa i jego konkurencyjność oraz kształtowanie polityki personalnej. Związki współtworzą te elementy, ale są też za nie odpowiedzialne – wyjaśnia nam rzecznik spółki VW Poznań Piotr Danielewicz.
Pozytywne przykłady znalezienia kompromisu to nie tylko domena bogatych koncernów. W bieruńskiej firmie Nitroerg, zajmującej się produkcją przemysłowych materiałów strzałowych, po konsultacjach firmy ze związkami pracownicy przez blisko rok zaciskali pasa, aby ratować zakład. Zgodzili się na dobrowolny program bezpłatnych urlopów i zawieszenie premii regulaminowej. Każdy z pracowników otrzymywał miesięcznie uposażenie niższe o 300 zł. Dzięki tym działaniom firma w ubiegłym roku wypracowała zysk.
Zajmujący się prawem pracy prof. Jerzy Wratny z Uczelni Łazarskiego podkreśla, że do przesadnych żądań ze strony związków zawodowych dochodzi głównie dlatego, że na czele zakładowych central stają osoby nieodpowiedzialne. – Warto pomyśleć o większym wpływie central ponadzakładowych na lokalnych liderów. Na przykład zgoda centrali byłaby niezbędna do przeprowadzenia przez zakładową komisję akcji protestacyjnej czy wejścia w spór zbiorowy – podpowiada prof. Wratny.
Eksperci dodają, że związki zawodowe nie ponoszą żadnej prawnej odpowiedzialności za swoją działalność, podczas gdy zarząd spółki tak. Ale jak pokazują przykłady ze szczebla centralnego, gdy jest taka potrzeba, pracodawcy ze związkowcami są w stanie w krótkim czasie wypracować kompromis. Negocjacje w komisji trójstronnej nad tzw. ustawą antykryzysową wprowadzającą istotne zmiany w prawie pracy trwały zaledwie kilka tygodni.
PRAWO
Związki opiniują ustawy
Ustawa o związkach zawodowych daje bardzo duże uprawnienia tym organizacjom.
● Mają prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych, a także występowania o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku. W razie rozbieżności stanowisk mogą przedstawić swoją opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, senackiej lub samorządu terytorialnego.
● Związkom zawodowym przysługuje też prawo prowadzenia rokowań zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy. W gałęziach pracy nieobjętych układami zbiorowymi regulacja warunków pracy i płacy wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi.
● Związki zawodowe sprawują też kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
● Jeżeli zdaniem związku postępowanie organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości, związek może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia we właściwym trybie stwierdzonej nieprawidłowości.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.).