Jednym z obowiązków pracodawcy jest ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 94 kodeksu pracy). Niezależnie od tego, nierzadko pracownicy sami dokształcają się poza pracą w formach szkolnych lub pozaszkolnych. Jakie są zasady kierowania pracowników na szkolenia? Czy potrzebna jest umowa? Co powinna zawierać?

Zasady kierowania pracowników na szkolenia przez pracodawcę reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. nr 103, poz. 472 z późn. zm.).
Jeżeli pracodawca kieruje pracownika na dodatkową obowiązkową naukę w szkole, musi z nim zawrzeć odpowiednią umowę. Rozporządzenie reguluje szczegółowo jej zakres. Postanowienia umowy nie mogą być mniej korzystne od tych, które są gwarantowane w rozporządzeniu.
Jeżeli pracodawca zobowiązuje pracownika do podnoszenia kwalifikacji w formie pozaszkolnej, wówczas również zawiera z pracownikiem umowę. Rozporządzenie pozwala jednak na pewne odstępstwa od ogólnych zasad. Można na przykład wyłączyć prawo pracownika do żądania zwrotu kosztów uczestnictwa w szkoleniu, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu.
Zgodnie z rozporządzeniem pracownikowi przysługuje płatny urlop szkoleniowy na udział w zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy. Pracodawca może jednak ograniczyć prawo pracownika do urlopu szkoleniowego poprzez zawarcie odpowiednich zapisów w umowie. Może na przykład wskazać, że urlop przysługuje jedynie na czas egzaminów.
Zwykle umowy zawierane są po to, aby zobowiązać pracownika do zwrotu kosztów szkolenia, w razie gdyby nie przepracował on wymaganego czasu u pracodawcy (tzw. umowy lojalnościowe). Przykładowo, jeśli pracownik zmieni pracę przed upływem trzech lat od zakończenia nauki, będzie musiał zwrócić poprzedniemu pracodawcy koszty szkolenia. Jest to jednak wymagane tylko w określonych przypadkach, tzn. jeśli pracownik sam rozwiąże umowę o pracę za wypowiedzeniem, bądź jeśli pracodawca rozwiąże jego umowę w trybie art. 52 kodeksy pracy (z winy pracownika bez wypowiedzenia). Zwrot kosztów jest dokonywany na zasadzie proporcjonalności. Pracownik musi też zwrócić koszty szkolenia, jeżeli przerwie naukę lub jej w ogóle nie podejmie bez uzasadnionej przyczyny.n
KATARZYNA DULEWICZ
radca prawny i partner CMS Cameron McKenna
Katarzyna Dulewicz, radca prawny i partner CMS Cameron McKenna / DGP