Tymczasowe aresztowanie urzędnika stanowi obligatoryjną przesłankę zawieszenia w pełnieniu obowiązków służbowych na okres trzech miesięcy. Przedłużenie się aresztu powoduje natomiast wygaśnięcie stosunku pracy z mocy prawa
Zawieszenie pracownika administracji publicznej w pełnieniu obowiązków zawodowych należy do instytucji niemającej odpowiednika w kodeksie pracy. Zakres podmiotowy zawieszenia obejmuje urzędnika państwowego (zarówno mianowanego, jak i umownego) oraz wszystkie osoby wchodzące w skład korpusu służby cywilnej, tj. pracowników służby cywilnej, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz urzędników mianowanych.

Podjęcie decyzji

Zawieszenie w pełnieniu obowiązków wiąże się z naganną oceną zachowania urzędnika. Polega ono na czasowym odsunięciu pracownika od wykonywania dotychczasowych zadań służbowych z równoczesnym pozbawieniem go możliwości podejmowania decyzji wiążących innych pracowników.
Zawieszenie następuje z mocy samego prawa w razie tymczasowego aresztowania członka korpusu służby cywilnej i urzędnika państwowego (umownego i mianowanego). Decyzja o zawieszeniu nie może być podjęta z mocą wsteczną (wyrok NSA w Warszawie z 10 stycznia 2001 r., II SA 1554/00, „Prawo Pracy” 2001/6/39).
Ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (dalej ustawa z 1982 roku) jedynie w stosunku do urzędników mianowanych przewiduje w art. 38, że od wydanej decyzji w sprawie zawieszenia przysługuje odwołanie w terminie siedmiu dni do kierownika organu nadrzędnego nad urzędem, w którym jest zatrudniony. Od decyzji wydanej przez ministra odwołanie nie przysługuje. Tylko w stosunku do mianowanego urzędnika państwowego decyzja ma formę decyzji administracyjnej. Musi więc ona spełniać warunki z art. 107 i art. 130 k.p.a. pod względem formy, treści i ograniczenia możliwości egzekwowania nieostatecznych decyzji (wyrok NSA z 1 kwietnia 1988 r., II SA 265/88, LexPolonica nr 297357). Ustawa o służbie cywilnej nie przewiduje możliwości odwołania od decyzji, zatem należy uznać, że nie musi ona spełniać powyższych wymagań. W orzecznictwie podkreśla się, że niezbędne jest określenie w decyzji terminu zawieszenia. Przy czym termin ten jest terminem materialnoprawnym, a nie procesowym, gdyż dotyczy istotnego ograniczenia uprawnień pracowniczych (wyrok NSA z 27 marca 1992 r., II SA 175/92, „Przegląd Sądowy” 1994/5/86).

Okres zawieszenia

Okres zawieszenia jest zależny od konkretnych okoliczności. W przypadku zawieszenia z mocy prawa trwa przez okres tymczasowego aresztowania (w stosunku do członka korpusu służby cywilnej) do czasu wygaśnięcia stosunku pracy (a więc maksymalnie przez okres trzech miesięcy), chyba że wcześniej rozwiązano z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy lub upłynął już okres wypowiedzenia przed tymczasowym aresztowaniem urzędnika. Natomiast w innej sytuacji trwa do czasu zakończenia postępowania dyscyplinarnego lub karnego, nie dłużej jednak niż trzy miesiące (gdy chodzi o członka korpusu służby cywilnej) albo nie dłużej przez okres trzech miesięcy (w stosunku do urzędnika mianowanego).
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że nie można zawiesić mianowanego urzędnika państwowego w pełnieniu obowiązków służbowych z powodu wszczęcia przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego, jeżeli wniosek o ukaranie karą dyscyplinarną został zwrócony kierownikowi urzędu do uzupełnienia (wyrok z 15 maja 1996 r., II SA 2841/95, „Prawo Pracy” 1996/10/46).

Prawo do wynagrodzenia

Okres zawieszenia w pełnieniu obowiązków służbowych jest okresem, za który przysługuje wynagrodzenie, chociaż nie zawsze w pełnej wysokości. W okresie zawieszenia z mocy prawa członek korpusu służby cywilnej otrzymuje wynagrodzenie przysługujące mu do dnia tymczasowego aresztowania. W przypadku umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego członkowi korpusu służby cywilnej należy wypłacić pozostałą część wynagrodzenia miesięcznego. Nie dotyczy to warunkowego umorzenia postępowania karnego. Także w ustawie z 1982 roku przewidziano, że wynagrodzenie w okresie tymczasowego aresztowania urzędnika państwowego ulega ograniczeniu do połowy. Jeżeli jednak zapadł wyrok uniewinniający lub postępowanie karne zostało umorzone, urzędnikowi wypłaca się pozostałą część wynagrodzenia, chyba że postępowanie karne umorzono warunkowo na podstawie amnestii, a zainteresowany w przepisanym trybie nie domagał się rehabilitacji. Natomiast w przypadku zawieszenia fakultatywnego członek korpusu służby cywilnej zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia oraz innych uprawnień i świadczeń przysługujących w służbie cywilnej, podobnie jak urzędnik państwowy.
Urzędnikowi państwowemu nie przysługuje wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy ponad okres trzech miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych, w szczególności gdy odmawia on wykonania polecenia służbowego stawienia do pracy po upływie tego okresu w razie przedłużenia się czasu trwania postępowania dyscyplinarnego (wyrok SN z 8 kwietnia 1998 r., I PKN 31/98, OSNP 1999/7/244).
Okres zawieszenia wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze członka korpusu służby cywilnej. Podobnej regulacji nie zawiera pragmatyka urzędnicza z 1982 roku.
Przykład
Utrata prawa do wynagrodzenia
Przeciwko wicedyrektorowi urzędu zostało wszczęte postępowanie dyscyplinarne. Dyrektor urzędu zawiesił go w pełnieniu obowiązków do czasu zakończenia tego postępowania. Jednocześnie zwolnił go z obowiązku świadczenia pracy. Z uwagi na fakt przedłużania się procedury dotyczącej odpowiedzialności dyscyplinarnej dyrektor urzędu wezwał pracownika do stawienia się do pracy. Ten odmówił twierdząc, że nie zakończyło się jeszcze postępowanie. Pracodawca przestał wypłacać mu wynagrodzenie (w wysokości połowy otrzymywanej pensji), ponieważ minął już okres trzech miesięcy zawieszenia. Pracownik wniósł do sądu żądanie zasądzenia na jego rzecz wynagrodzenia za okres przekraczający trzy miesiące niewykonywania pracy. Sąd pozew oddalił twierdząc, że gwarancje płacowe za czas niewykonywania pracy z powodu zawieszenia w pełnieniu czynności służbowych ustawowo ograniczone zostały do trzymiesięcznego okresu zawieszenia. Pracownik mógł zapobiec utracie wynagrodzenia za okres przekraczający trzy miesiące, podejmując pracę na wezwanie pracodawcy.
Podstawa prawna
Art. 68 – 69 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 z późn. zm.).
Art. 1, art. 11 – 12 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 z późn. zm.).