kodeks pracy - Każdy pracownik może występować do pracodawcy o zmianę swoich warunków pracy lub płacy. Jeżeli z żądaniami występuje większa grupa osób, przepisy prawa pracy wprowadzają mechanizm polubownego rozwiązywania takiego sporu.
W zakładzie pracy funkcjonują dwa związki zawodowe. Każdy z nich z osobna wszczął spór zbiorowy, żądając podwyżek wynagrodzenia dla wszystkich pracowników. Czy pracodawca zobowiązany jest prowadzić negocjacje z każdą z tych organizacji z osobna?
Żądania płacowe odnoszące się do wszystkich pracowników lub ich części określane są sporem zbiorowym. Prowadzenie sporu zbiorowego pomiędzy pracownikami a pracodawcą ma charakter sformalizowany. Reguluje go ustawa z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, która wprowadza przymus reprezentowania pracowników wyłącznie przez związki zawodowe. Od tej zasady ustawa nie przewiduje absolutnie żadnych wyjątków. Przymus ten oznacza, że spór zbiorowy może wszcząć i prowadzić związek zawodowy bez względu na liczbę członków, jeżeli spełnia warunki do uznania go za zakładową organizację związkową. Pracodawca jest zobowiązany prowadzić z osobna negocjacje z każdym związkiem zawodowym wszczynającym spór zbiorowy. W opisanej sytuacji oznacza to więc konieczność prowadzenia rozmów zarówno z jednym, jak i drugim związkiem zawodowym.

Związek organizatorem

Pracownicy nie mogą tworzyć specjalnych pozazwiązkowych organów do prowadzenia sporu. Niedopuszczalne jest wszczęcie sporu przez radę pracowników czy też spontanicznie powołane doraźnie różnego rodzaju komitety, nawet gdy załoga utraciła zaufanie do reprezentującego ją związku zawodowego. W sytuacji, gdyby zatrudnieni stracili zaufanie do funkcjonującego w zakładzie pracy związku zawodowego lub gdyby związek ten odmówił wszczęcia sporu zbiorowego, wtedy pracownicy ci mogą jedynie na podstawie obowiązującego statutu związku zawodowego doprowadzić do wyboru nowych władz tej organizacji, które będą mogły zrealizować postulaty załogi. Jeżeli zatem określona grupa pracowników, bez udziału związków zawodowych, prowadzi spór skierowany przeciw pracodawcy, nie jest to spór zbiorowy w rozumieniu ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Podjęcie sporu przez podmioty pozazwiązkowe jest niezgodne z prawem, a więc nielegalne. Taki monopol związków zawodowych w organizowaniu sporów zbiorowych służyć ma przeciwdziałaniu występowania tzw. dzikich strajków (przez nikogo niekoordynowanych).

Z każdym związkiem

Należy zaznaczyć, że w zakładzie pracy każdy związek zawodowy może w sporze zbiorowym reprezentować interesy wszystkich pracowników – nie tylko swoich członków, lecz również pracowników niezrzeszonych i pracowników innych organizacji związkowych, które nie przyłączyły się do danego sporu. Ustawa o związkach zawodowych nie rozstrzyga ewentualnego konfliktu pomiędzy kilkoma z nich (komu przysługuje prawo do reprezentowania społeczności pracowniczej danego zakładu pracy w sporze zbiorowym). Nie nadano takiego pierwszeństwa np. organizacji zrzeszającej największą liczbę członków czy organizacji, która posiada status organizacji reprezentatywnej. Jeżeli w zakładzie pracy funkcjonuje kilka organizacji związkowych, każda z nich jest upoważniona do wszczęcia sporu zbiorowego. Tak więc w opisanej sytuacji pracodawca będzie musiał przeprowadzić procedurę rozwiązywania sporu zbiorowego z każdym związkiem zawodowym z osobna.

Wspólna reprezentacja

Działające u danego pracodawcy związki zawodowe, w celu zachowania jedności związkowej, mogą do prowadzenia sporu powołać wspólną reprezentację. Tworząc taką reprezentację, powinny w stosownych uchwałach organów związku (wskazanych w statucie) określić zakres udzielonego pełnomocnictwa oraz jej skład osobowy. Wspólna reprezentacja może być utworzona czasowo (doraźnie) w celu prowadzenia tylko jednego sporu. Może być też powołana na stałe, w celu prowadzenia sporów w przyszłości.
PRZYKŁAD
W sporze zbiorowym nie można pominąć związku zawodowego
Pracownicy zakładu pracy są niezadowoleni z funkcjonujących w nim organizacji związkowych i sami bezpośrednio wysuwają żądania płacowe wobec pracodawcy.
W sporze zbiorowym zatrudnionych mogą reprezentować tylko związki zawodowe. Oznacza to, iż w tej sytuacji powinni oni wystąpić o reprezentację związków zawodowych. Jeżeli organizacja nie spełnia ich oczekiwań, zatrudnieni będący członkami związków zawodowych powinni zadbać o wybór nowych władz związku. Nie mogą jednak wszcząć sporu zbiorowego z pominięciem związków zawodowych.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 2 ust. 1 i 3 ust. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. nr 55, poz. 236 z późn. zm.).