Do przekazania samorządowej szkoły stowarzyszeniu niezbędna jest odpowiednia umowa lub jej likwidacja. W tym pierwszym przypadku ograniczeniem jest liczba uczących się w danej placówce oświatowej uczniów. Nie może ona przekraczać 70 osób
Szkoły publiczne mogą być przekazywane przez samorządy osobom fizycznym i prawnym. Mogą to być stowarzyszenia rodziców lub prywatne firmy. Zgodnie z przepisami przekazać można tylko małe szkoły do 70 uczniów. Ostateczne, decyzje w tym zakresie podejmuje kurator oświaty. Wójt, burmistrz, prezydent lub starosta może jednak podjąć decyzję o oddaniu szkoły innemu podmiotowi w ciągu całego roku. Inaczej wygląda procedura likwidacja szkoły.

Opinia do jednej uchwały

Uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły są aktami prawnymi, które podlegają opiniowaniu przez związki zawodowe. Wystarczy jednak, że rada gminy przedstawi do zaopiniowania projekt jednej z nich. W uchwale z 29 listopada 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny (I OPS 2/10, http://orzeczenia.nsa.gov.pl.) ostatecznie rozstrzygnął wątpliwości dotyczące zakresu opiniowania w procesie likwidacji szkoły. Zgodnie z tym orzeczeniem rady gmin muszą przedstawiać do zaopiniowania co najmniej jeden z projektów uchwał związanych z likwidacją. Sąd uznał bowiem, że uchwała o zamiarze likwidacji szkoły i uchwała o likwidacji szkoły, podjęte na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, są aktami prawnymi podejmowanymi w sprawie objętej opiniowaniem przez odpowiednie władze statutowe związku zawodowego. Jednak nie trzeba opiniować projektów obu uchwał. NSA wskazał, że przy ocenie, czy istnieje obowiązek przekazania określonej uchwały do zaopiniowania organizacji związkowej, w pierwszej kolejności należy badać, czy jej przedmiot dotyczy spraw publicznych o istotnym znaczeniu społecznym i mieści się w zakresie działania związków. Jeśli przedmiotem uchwały jest określone rozwiązanie organizacyjne o charakterze wewnętrznym niemające związku z zadaniami związków, to nie ma obowiązku poddawania go opiniowaniu. Uchwały będą jednak mu podlegać, gdy zamierzone zmiany organizacyjne będą miały związek z zadaniami związków i wywołają skutki zewnętrzne. W ocenie NSA uchwała o zamiarze likwidacji szkoły jest tzw. aktem intencyjnym, który ma jednak charakter zewnętrzny. W związku z tym obie uchwały są aktami prawnymi, które podlegają opiniowaniu. Jednak jeśli rada gminy przekaże związkowi projekt uchwały o zamiarze likwidacji szkoły, to nie ma już obowiązku przedstawiania do zaopiniowania kolejnego projektu uchwały o likwidacji szkoły. Obie uchwały dotyczą bowiem tej samej sprawy, czyli likwidacji. Jeżeli zaś nie przedstawiono do zaopiniowania projektu uchwały o zamiarze likwidacji, to konieczne jest zaopiniowanie projektu drugiej w kolejności uchwały, tj. o likwidacji szkoły.

Wójt dostarcza projekt

Gmina może zdecydować się na przekazanie szkoły osobom fizycznym lub prawnym niebędącym jednostkami samorządu terytorialnego. Tak więc może to być stowarzyszenie rodziców powołane np. w celu zachowania określonej szkoły. Przekazanie następuje na podstawie uchwały rady gminu lub powiatu. Może tego dokonać w dwojaki sposób. Rada podejmuje uchwałę o przekazaniu szkoły, która następnie jest przekazywana kuratorowi oświaty. Ten wyraża swoją opinię w terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały. Kurator opiniuje jedynie możliwość przekazania szkoły osobie fizycznej lub prawej.
Jeśli opinia będzie pozytywna, gmina może podpisać umowę o przekazaniu z uprawnionym podmiotem. Natomiast nie ma on wymogu opiniowania samej umowy w sprawie przekazania, która jest zawierana miedzy gminą a stowarzyszeniem. Drugim sposobem jest doręczenie przez wójta projektu uchwały o przekazaniu szkoły. Następnie kurator opiniuje projekt w tym samym terminie. Po uzyskaniu pozytywnej opinii uchwała może zostać podjęta przez radę.

Dowolny okres

Nie jest konieczne podejmowanie oddzielnej uchwały o samym zamiarze przekazania placówki. Umowa zawierana między gminą a stowarzyszeniem powinna w szczególności określać obwód szkoły lub warunki przyjmowania uczniów, warunki korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki, tryb kontroli przestrzegania umowy oraz warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. Przekazanie szkoły może nastąpić w dowolnym okresie. Oznacza to, że przekazanie nie musi nastąpić z dniem rozpoczęcia roku szkolnego (1 września). Trzeba zaznaczyć, że przekazane szkoły nadal będą publiczne, bezpłatne i dostępne dla wszystkich uczniów.
W przypadku gdy okaże się, że szkoła prowadzona przez stowarzyszenie wykonuje swoje obowiązki niezgodnie z przepisami o systemie oświaty, gmina może taką placówkę odebrać. Stowarzyszenie również, jeśli samo uzna, że nie radzi sobie z prowadzeniem szkoły, może ją zwrócić gminie. Ta zaś nie będzie mogła odmówić jej przyjęcia.
O podjęciu decyzji o przekazaniu szkoły gmina jest obowiązana przynajmniej pół roku wcześniej powiadomić jej pracowników oraz związki zawodowe. W informacji muszą być uwzględnione ekonomiczne i prawne oraz socjalne skutki decyzji dla pracowników, a także nowe warunki płacy i pracy. Nauczyciel w ciągu trzech miesięcy może złożyć oświadczenie o odmowie przejścia do przejmowanej szkoły. Wtedy z dniem przekazania placówki dyrektor szkoły rozwiązuje z nim umowę. Nauczyciel otrzyma też od szkoły, w której był dotychczasowo zatrudniony, odprawę przewidzianą w art. 20 ust. 2 Karty nauczyciela. Jeśli jednak zdecyduje się po przekazaniu szkoły na odmowę przyjęcia warunków pracy i płacy zaproponowanych przez stowarzyszenie, to wspomnianej odprawy nie otrzyma. W tym przypadku będą miały zastosowanie przepisy ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 ze zm.).



Umowa z gminą

Stowarzyszenie na podstawie umowy o przekazaniu z dniem przejęcia szkoły lub placówki jest zobowiązane zaproponować nauczycielom na piśmie nowe warunki pracy i płacy oraz wskazać termin (nie krótszy niż siedem dni) na ich przyjęcie. Brak zgody pedagoga na proponowane przez stowarzyszenie warunki oznacza wypowiedzenie umowy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Stowarzyszenie, które poprowadzi szkołę, nie będzie musiało zatrudniać nauczycieli na podstawie Karty nauczyciela. Wystarczy zwykła umowa o pracę. Pedagog zatrudniony na podstawie umowy o pracę może pracować więcej godzin, może też z nim być zawierana umowa na czas określony wyłączający wakacje z okresu zatrudnienia.
Procedura likwidacji
1. Szkoła publiczna może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego. Organ prowadzący ma obowiązek na co najmniej 6 miesięcy przed terminem likwidacji zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły:
● rodziców uczniów (w przypadku szkoły dla dorosłych – uczniów),
● właściwego kuratora oświaty,
● organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu.
2. Szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może zostać zlikwidowana po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny.
Uchwała o zamiarze likwidacji lub o likwidacji szkoły musi zostać zaopiniowana przez związek zawodowy – podstawowy termin na przedstawienie opinii nie może być krótszy niż 30 dni.
Szkoła do stowarzyszenia
Gmina może przekazać szkołę stowarzyszeniu lub prywatnej firmie, gdy:
● uczy się w niej nie więcej niż 70 uczniów,
● jest pozytywna opinia kuratora oświaty,
● istnieje uchwała rady gminy lub powiatu w tej sprawie,
● nastąpiło podpisanie umowy między gminą a stowarzyszeniem,
● samorząd powiadomi o swoim zamiarze na sześć miesięcy wcześniej pracowników i związki zawodowe
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 5a – 5r i art. 7a – 7d ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).