Istotą urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie art. 174 k.p. jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia i zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia.
Jeden z naszych pracowników (konsultant do spraw sprzedaży) oświadczył, że czuje się wypalony zawodowo. Złożył wniosek o urlop bezpłatny. Jednocześnie poinformował, że zamierza założyć własną działalność gospodarczą, której przedmiotem będą tłumaczenia z języka polskiego na francuski i odwrotnie. Czy nasza firma będzie mogła zamawiać u niego tłumaczenie?
Pracownik będzie mógł wykonywać tłumaczenia na rzecz pracodawcy, który udzielił mu urlopu bezpłatnego, ponieważ zadania te nie należą do jego obowiązków pracowniczych. Ponadto nie będzie podlegał podporządkowaniu typowemu dla stosunku pracy.
Istotą urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie art. 174 k.p. jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia i zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 listopada 1996 r., III AUa 888/96, Apel.-W-wa 1997/2/9). Jeżeli więc pracodawca na wniosek pracownika udzielił mu urlopu bezpłatnego, a jednocześnie strony umówiły się, że pracownik będzie w tym czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie doszło do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego, lecz wiązał je nadal ten sam stosunek pracy, tyle że o zmodyfikowanej treści. Zgodnym zamiarem stron było bowiem dalsze wykonywanie przez pracownika tej samej pracy na rzecz pracodawcy, tyle tylko że w ograniczonym zakresie (z uzasadnienia wyroku SN z 12 sierpnia 2004 r., III PK 42/04 OSNP 2005/6/77).
Dopuszczalna jest natomiast sytuacja, gdy pracownik wykonuje zadania niestanowiące części jego dotychczasowych obowiązków na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z pracodawcą, który udzieli urlopu bezpłatnego. Przebywając na takim urlopie, pracownik nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy i ma prawo swobodnie decydować o tym, jaką pracę czy działalność podejmie. Nie może ona jedynie być szkodliwa czy konkurencyjna wobec pracodawcy. Korzystając z cywilnoprawnej swobody zawierania umów, pracownik ma prawo zawrzeć umowę o dzieło czy umowę-zlecenie z pracodawcą, który udzielił mu bezpłatnego urlopu. Zarówno treść umowy, jak i jej wykonywanie nie mogą mieć cech charakterystycznych dla stosunku pracy oraz dotyczyć nawet niewielkiej części dotychczasowych obowiązków pracowniczych. Pracodawca powinien zatem traktować pracownika, tak jakby zachował się wobec zewnętrznego wykonawcy.
Podczas urlopu bezpłatnego pracownik może również prowadzić własną działalność gospodarczą i jako podmiot gospodarczy zawrzeć umowę z pracodawcą, który udzielił urlopu bezpłatnego. Także w takiej sytuacji przedmiot umowy nie może obejmować obowiązków pracownika wynikających z umowy o pracę. Należy przy tym pamiętać, że prowadzenie działalności gospodarczej w okresie urlopu bezpłatnego powoduje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą (wyrok SN z 25 listopada 1998 r., II UKN 329/98, OSNP 2000/1/39).
Podstawa prawna
Art. 22, 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).