Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy uregulowana jest w kodeksie pracy. Zasady te, w porównaniu z ogólnymi zasadami odpowiedzialności odszkodowawczej, są niewątpliwie korzystniejsze dla pracownika. Czy zawsze?

Korzystniejsze uregulowanie odpowiedzialności, jaką ponosi pracownik za szkodę wyrządzoną pracodawcy, dotyczy jedynie sytuacji, gdy szkoda została wyrządzona przez pracownika w związku z wykonywaniem przez niego obowiązków pracowniczych. Opisane w kodeksie pracy zasady odpowiedzialności nie będą więc stosowane, jeśli pracownik wyrządzi szkodę swojemu pracodawcy jedynie przy okazji łączącego ich stosunku pracy (np. w przypadku kradzieży mienia pracodawcy), a nie w wykonaniu ciążących na pracowniku obowiązków ze stosunku pracy.
Odpowiedzialność materialna pracownika wobec pracodawcy powstaje, gdy w wyniku zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków pracowniczych pracownik wyrządza szkodę pracodawcy. Dodatkowo, pomiędzy działaniem bądź zaniechaniem pracownika a wyrządzeniem szkody musi istnieć tzw. adekwatny związek przyczynowy, tzn. odpowiedzialność dotyczy tylko normalnych następstw działania lub zaniechania pracownika. Odmiennie od ogólnych reguł kodeksu cywilnego, to na pracodawcy ciąży obowiązek udowodnienia zaistnienia wszystkich - łącznie z winą pracownika - wyżej wymienionych przesłanek odpowiedzialności.
Obowiązki pracownicze, o których mowa w poprzednim akapicie, rozumiane są szeroko i obejmują nie tylko te wynikające bezpośrednio z umowy o pracę, lecz również obowiązki określone przez przepisy prawa pracy, tzw. zasady współżycia społecznego, ustalone zwyczaje oraz pragmatyki służbowe i zasady wykonywania zawodu.
Najważniejszą z odrębności odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika jest ograniczenie jej granic wyłącznie do strat poniesionych przez pracodawcę. Nie będzie zatem pracodawca mógł domagać się pokrycia szkody polegającej na utracie korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby pracownik nie wyrządził mu szkody. Ponadto, odszkodowanie nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Ograniczenia te mają jednak zastosowanie tylko w sytuacji, w której pracownik wyrządził szkodę nieumyślnie, tzn. jeśli pracodawca poniósł szkodę w wyniku nieostrożnego bądź lekkomyślnego działania pracownika. Jeżeli pracownik w chwili działania lub zaniechania miał zamiar naruszyć obowiązki pracownicze oraz chciał wyrządzić szkodę lub nawet tylko godził się na to, iż do wyrządzenia szkody może dojść, będzie on obowiązany naprawić szkodę w pełnej wysokości.
BARTŁOMIEJ RACZKOWSKI
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy
Bartłomiej Raczkowski, partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy / DGP