Emerytury pomostowe: Pracodawcy są zobowiązani przekazywać do ZUS informacje o osobach wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Formularz ZUS ZSWA muszą złożyć do końca marca 2011 r. Należy w nim uwzględnić zarówno pracowników wykonujących pracę w 2010, jak i 2009 roku.
Pracodawcy zatrudniający pracowników w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze od stycznia 2010 roku są zobowiązani do opłacania za nich składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP). Składki te muszą opłacać za pracowników, którzy spełniają łącznie następujące warunki:
● urodzili się po 31 grudnia 1948 r.,
● wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych).

Podstawa wymiaru składki

Składka na FEP wynosi 1,5 proc. podstawy wymiaru i jest opłacana za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Podstawę wymiaru składki na FEP stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Istotne jest, że ustalając ją (odmiennie niż przy opłacaniu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) stosuje się ograniczenie do tzw. rocznej podstawy wymiaru. Oznacza to, że składka na FEP nie jest opłacana, gdy podstawa wymiaru przekroczy kwotę odpowiadającą trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. W 2010 roku roczna podstawa wymiaru wynosiła 94 380 zł, a w 2011 roku wynosi 100 770 zł.
Obowiązek opłacania składek na FEP powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.

Obowiązek rozliczenia

Składki na FEP płatnicy składek wykazują wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w której podana jest łączna kwota składek za wszystkich pracowników danego pracodawcy. Składki te nie są wykazywane w imiennym raporcie rozliczeniowym ZUS RCA, dlatego płatnicy muszą przekazać do ZUS informację na formularzu ZUS ZSWA. Pierwszą za 2010 rok mają obowiązek przekazać do ZUS do 31 marca 2011 r. Muszą w niej wyjątkowo zamieścić nie tylko dane dotyczące 2010 roku, ale również informacje dotyczące pracowników, którzy wykonywali prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w 2009 roku, nawet jeżeli praca taka nie była już przez nich wykonywana w 2010 roku.
Należy wyjaśnić, że niektórzy pracodawcy już złożyli druk ZUS ZSWA. Byli do tego zobowiązani, gdy:
● pracownik wystąpił o przyznanie emerytury pomostowej – informację ZUS ZSWA za tego pracownika płatnik musiał złożyć w terminie siedmiu dni od dnia zgłoszenia wniosku (jeżeli pracownik wystąpi o przyznanie emerytury przed złożeniem przez płatnika informacji za poprzedni rok, płatnik jest zobowiązany przekazać do ZUS również dokument za poprzedni rok kalendarzowy, w terminie siedmiu dni od dnia wpływu wniosku o emeryturę),
● nastąpiło ogłoszenie upadłości lub likwidacji płatnika – informację ZUS ZSWA za bieżący rok należy przekazać nie później niż w dniu złożenia dokumentu wyrejestrowania płatnika – przed złożeniem dokumentu wyrejestrowującego ZUS ZWPA (jeżeli ogłoszenie upadłości lub likwidacji firmy nastąpi przed złożeniem przez płatnika informacji za poprzedni rok, płatnik jest zobowiązany przed zgłoszeniem wyrejestrowania płatnika składek przekazać do ZUS również dokument za poprzedni rok kalendarzowy).



Wypełnienie formularza

W zgłoszeniu ZUS ZSWA płatnik przekazuje informacje dotyczące pracowników umieszczonych w prowadzonej przez niego ewidencji wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których musi opłacać składkę na FEP.
W bloku I – dane organizacyjne w polu 01 należy wpisać identyfikator zgłoszenia składający się z numeru i roku, np. 001 2010. Numerem oznacza się każdy kolejny dokument składany za dany rok kalendarzowy. Pierwszy dokument za dany rok kalendarzowy ma numer 001. Kolejne dokumenty ZUS ZSWA, dotyczące tego samego roku kalendarzowego, są oznaczone kolejnymi identyfikatorami z zakresu 002-999. Nie ma przy tym znaczenia, czy w dokumencie dokonywane są zgłoszenia pierwszorazowe, czy też są to korekty wcześniej wysłanych zgłoszeń.
Przykłady
Ustalenie właściwego identyfikatora zgłoszenia
Spółka B w czerwcu 2010 roku złożyła formularz ZUS ZSWA z identyfikatorem 001.2010 za jednego z pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Spółka musiała tak postąpić z uwagi na to, że pracownik złożył wniosek o emeryturę pomostową. Aktualnie spółka składając formularz ZUS ZSWA za pozostałych pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach musi oznaczyć go identyfikatorem 002.2010. Oczywiście w zgłoszeniu ZUS ZSWA składanym aktualnie nie należy już uwzględniać pracownika, za którego zgłoszenie to zostało złożone w ubiegłym roku.
Jeśli przykładowo spółka A zatrudnia od maja 2009 roku dwóch pracowników w szczególnych warunkach to do 31 marca 2011 roku jest zobowiązana złożyć druk ZUS ZSWA. Musi w nim wykazać okresy ich zatrudnienia w szczególnych warunkach w 2009 i 2010 roku. Formularz należy oznaczyć identyfikatorem 001.2010.
W bloku II należy podać dane identyfikacyjne płatnika składek zgodne z danymi aktualnie zgłoszonymi w ZUS, a więc wynikającymi z dokumentu ZUS ZPA, ZUS ZFA.
Blok III A – dane identyfikacyjne osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze należy wypełnić w następujący sposób:
● w pole 01 należy wpisać znak x w przypadku pierwszorazowego zgłoszenia osoby jako osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
● w pole 02 należy wpisać znak x, jeżeli płatnik będzie składał korektę wcześniej złożonego dokumentu,
● w polu 03 należy podać PESEL ubezpieczonego, a polu 04 jego NIP,
● pola 05 i 06 – należy wypełnić wyłącznie w sytuacji, gdy pracownik nie ma nadanych numerów NIP lub PESEL albo jednego z nich.
W bloku III B w polu 01 płatnik podaje kod tytułu ubezpieczenia np. 01 10 00 jeżeli pracownik nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz ustalonego stopnia niepełnosprawności. W pole 02 płatnik wpisuje natomiast trzyznakowy kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zgodny z załącznikiem nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych (w polu pierwszym należy wpisać numer załącznika, a w polu drugim i trzecim – numer rodzaju pracy). Pola 03 i 04 dotyczą okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (należy wpisać daty – dd/mm/rrrr). W pole 05 płatnik wpisuje wymiar czasu pracy, w którym wykonywana była praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze o podanym kodzie w postaci ułamka zwykłego, np. 1/1 – dla wymiaru pełnego, 1/2 – dla połowy wymiaru czasu pracy, 3/4 – dla trzech czwartych wymiaru czasu pracy, 120/176 – gdy wymiar czasu pracy określony jest w godzinach.
Pola 06-09, 10-13, 14-17 bloku III B przeznaczone są do podania następnych okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla danego ubezpieczonego. Jeżeli liczba okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przekracza cztery, na dokumencie ZUS ZSWA należy wypełnić dla tej samej osoby następny blok, a w razie konieczności również kolejne.
Przykłady
Sposób wykazania okresów pracy w szczególnych warunkach
Adam Nowak od 1 marca do 31 grudnia 2010 r. wykonywał w spółce B pracę w szczególnych warunkach. W okresach od 10 do 25 kwietnia i od 22 października do 31 października był chory i otrzymał wynagrodzenie za czas choroby, a od 20 do 23 grudnia przebywał na urlopie bezpłatnym. W informacji ZUS ZSWA płatnik wykaże następujące okresy:
● 01.03.2010 – 09.04.2010,
● 26.04.2010 – 21.10.2010,
● 01.11.2010 – 19.12.2010,
● 22.12.2010 – 31.12.2010.

Ustalanie okresu pracy

Ustalając okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Oznacza to, iż nie uwzględnia się okresów niezdolności do pracy, za które wypłacone zostało wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne oraz za które pracownik otrzymał zasiłek opiekuńczy bądź macierzyński.
Ponadto ustalając okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ZUS wyłączy okresy urlopu wychowawczego, bezpłatnego oraz służby wojskowej, a uwzględni okresy urlopu wypoczynkowego.

Sposób złożenia informacji

Zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ZUS ZSWA płatnik przekazuje w takiej samej formie, jaka obowiązuje go w odniesieniu do pozostałych dokumentów ubezpieczeniowych, tj.:
Podstawa prawna
Art. 35 – 38 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656.)
Art. 47a z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).