Czy pracodawca ma prawa do utworu stworzonego przez pracownika? Czy na prawa autorskie wpływa sposób zatrudnienia pracownika – na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej?
Na gruncie ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych uprawnienia pracodawcy do nabywania utworów wytworzonych przez pracownika zostały zróżnicowane w zależności od stosunku prawnego łączącego strony. Inne uprawnienia przysługują pracodawcy w ramach umowy o pracę, inne, gdy strony zawarły umowę o dzieło lub zlecenia.
Sytuację wynikającą ze stosunku pracy reguluje art. 12 ustawy, w myśl którego pracodawca (jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej) nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe. W przypadku nieoznaczenia w umowie pól eksploatacji, do których pracodawcy przysługują autorskie prawa majątkowe, należy uwzględniać m.in. zakres działania pracodawcy. Aby utwór miał charakter pracowniczy i znajdowała zastosowanie regulacja z art. 12, niezbędne jest, aby stworzenie utworu nastąpiło w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, tzn. stworzenie danego utworu należało do zakresu obowiązków pracownika. Obowiązki takie mogą być sprecyzowane w samej umowie o pracę, w poleceniach służbowych (wydanych w granicach obowiązków pracowniczych danego twórcy), w układach zbiorowych i normach wewnątrzzakładowych.
Artykuł 12 nie ma zastosowania do utworów stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy cywilnoprawnej, a także do utworów stworzonych w ramach konkursu. W tych przypadkach kwestia ewentualnych uprawnień zamawiającego do eksploatowania utworu oceniana jest w świetle przepisów rozdz. 5 ustawy, które dla przejścia autorskich praw majątkowych, a nawet udzielenia licencji, jako warunku koniecznego wymagają m.in. wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji, co eliminuje możliwość ustalenia prawa korzystania z utworu przez zamawiającego na podstawie dorozumianej woli stron. W takim przypadku autorskie prawa majątkowe mogą zostać przeniesione na inną osobę wskutek umowy (art. 41). Oznacza to, iż przy umowach cywilnoprawnych autorskie prawa majątkowe nie przysługują pracodawcy automatycznie i należy uzyskać wcześniejszą zgodę pracownika, by móc z nich skorzystać.