Kobieta-pracownica, która wypowiedziała umowę o pracę, nie wiedząc, że jest w ciąży, może, powołując się na działanie pod wpływem błędu, uchylić się od skutków prawnych złożonego wcześniejszego oświadczenia woli.
Pracownica na koniec października wypowiedziała umowę o pracę. W grudniu zaszła w ciążę, po czym poinformowała pracodawcę, że cofa swoje wypowiedzenie z powodu działania pod wpływem błędu. W opisanej sytuacji kobieta, składając oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę, nie była jeszcze w ciąży i nie można uznać, że działała w błędzie. Nie może więc uchylić się od skutków swojego oświadczenia, chyba że pracodawca wyrazi zgodę na cofnięcie wypowiedzenia.

Ochrona stosunku pracy

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Firma nie może zarówno złożyć w czasie ciąży pracownicy oświadczenia o wypowiedzeniu jej umowy o pracę, jak i rozwiązać umowy w trakcie ciąży wskutek upływu okresu wypowiedzenia dokonanego przed ciążą. Niedopuszczalne jest także rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn przez pracownicę niezawinionych.
W orzecznictwie SN wielokrotnie podkreślano szczególny charakter ochrony kobiet spodziewających się dziecka. Przemawia to za przyjęciem wadliwości wypowiedzenia także wówczas, gdy pracownica zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia, a o ciąży powiadomiła pracodawcę już po rozwiązaniu umowy o pracę (wyrok z 2 czerwca 1995 r. I PRN 23/95, OSNAPiUS z 1995 r. nr 22, poz. 276; wyrok z 29 marca 2001 r., I PKN 330/2000, OSNP z 2003 r. nr 1, poz. 11).



Wyłączenie ochrony

Rozwiązanie umowy o pracę pracownicy w ciąży możliwe jest tylko w trybie szczególnym, tj. bez zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn przez nią zawinionych. Tryb ten został zastrzeżony dla sytuacji wyjątkowych i może być zastosowany tylko w przypadkach enumeratywnie wymienionych w kodeksie pracy.
Ustawodawca wzmacnia jednak ochronę kobiety w ciąży nawet wówczas, gdy utrata miejsca pracy ma nastąpić z jej winy. Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie zostało uzależnione od uzyskania przez pracodawcę zgody zakładowej organizacji związkowej, chyba że taka u niego nie działa bądź funkcjonuje, ale nie reprezentuje interesów pracownicy w ciąży (wyrok z 18 marca 2008 r., II PZP 2/2008 (OSNP z 2008 r. nr 15 – 16, poz. 211).
Natomiast rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. I w takim przypadku istnieje jednak wymóg współdziałania ze stroną związkową. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę.

Inicjatywa pracownicy

Ochrona zatrudnienia kobiet w ciąży została odniesiona do działań podejmowanych przez pracodawcę. Natomiast nie ma przeszkód, aby pracownica w ciąży z własnej inicjatywy dokonała wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązała ją za obopólnym porozumieniem. Może ona również zmienić zdanie, jeżeli w chwili podejmowania takiej decyzji nie wiedziała, że była w ciąży.
W orzecznictwie SN przyjmuje się, że jeżeli pracownica inicjuje zakończenie stosunku pracy, nie wiedząc, że jest w ciąży, a więc działając pod wpływem błędu, to może, dowiedziawszy się o swoim stanie, cofnąć wypowiedzenie lub ofertę rozwiązania umowy za porozumieniem (wyrok SN z 19 marca 2002 r., I PKN 156/2001; OSNP z 2004 r. nr 5, poz. 78).
Powołanie się na błąd nie może być uznane za skuteczne, gdy oświadczenie zostało złożone w czasie, gdy podwładna w ciąży jeszcze nie była. W takim przypadku nie można bowiem przyjąć, że działała ona pod wpływem błędu, a to z kolei nie pozwala na uchylenie się przez nią od skutków prawnych oświadczenia woli (wyrok SN z 5 października 2007 r., II PK 24/2007, LexPolonica nr 1783624).
PRZYKŁAD
Ciężarna może cofnąć oświadczenie o odmowie przyjęcia wypowiedzenia
Na koniec października pracodawca wypowiedział pracownicy warunki pracy i płacy. W listopadzie pracownica odmówiła przyjęcia nowych warunków, a gdy w grudniu dowiedziała się, że jest w drugim miesiącu ciąży, cofnęła swoją odmowę. Jeżeli pracownica złożyła oświadczenie o odmowie, nie wiedząc, że jest w ciąży, to może uchylić się od jego skutków z powołaniem się na błąd.
Podstawa prawna
Art. 177 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 84 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.).