W sytuacji gdy stosunek pracy jest związany z prawem różnych państw, pracownik i pracodawca mogą samodzielnie dokonać wyboru tego prawa, z którego chcą skorzystać.
Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zdecydowała się zatrudnić na podstawie umowy o pracę osobę posiadającą obywatelstwo niemieckie na stanowisku dyrektora marketingu na Europę Zachodnią. Będzie ona miała za zadanie m.in. budować markę polskiej spółki na rynkach zagranicznych.
Uzgodniono, że miejscem pracy będzie Frankfurt nad Menem. Spółka ma wątpliwość, jakie prawo pracy znajdzie zastosowanie do umowy z dyrektorem, a w szczególności jakie zasady należy stosować do czasu pracy lub urlopu tego pracownika.
W sytuacji gdy stosunek pracy powiązany jest z prawem różnych państw, jego strony mogą dokonać wyboru prawa dla niego właściwego. Ma to miejsce, na przykład jeśli polska spółka zatrudnia cudzoziemca, który ma wykonywać pracę na terytorium Polski, albo Polaka, którego miejsce pracy leży za granicą. Od zasady swobody wyboru prawa istnieje jednak wyjątek mający na celu ochronę pracownika.

Prawo można wybrać

Unijne rozporządzenie nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. (Rzym I) jest w Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym kwestię prawa właściwego dla zobowiązań umownych, powiązanych z prawami różnych państw.
Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 rozporządzenia strony umowy o pracę mogą wybrać prawo, któremu będzie ona podlegała. W myśl np. art. 8 ust. 2 – 4 w zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa ta podlega prawu państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę.
W sytuacji gdy nie można jednoznacznie stwierdzić, że pracownik świadczy pracę w jednym państwie (np. w przypadku dyrektora sprzedaży międzynarodowej koordynującego działalność filii przedsiębiorstwa w kilku państwach i w nich naprzemiennie wykonującego pracę), wtedy należy stosować prawo państwa, z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę, a więc gdzie posiada swoją bazę.
Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z powyższymi wytycznymi, umowa podlega prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika. Dopiero jeśli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane powyżej, to stosuje się prawo tego innego państwa.

Pracownik z ochroną

Ustalenie prawa właściwego prowadzi do wskazania sytemu prawnego, przez pryzmat którego ten stosunek będzie oceniany, i jednocześnie wyłączenia zastosowania przepisów prawa innego państwa. Takie wyłączenie nie ma jednak charakteru absolutnego.
Jak wskazano w preambule rozporządzenia, z uwagi na fakt, że pracownik jest słabszą stroną stosunku pracy, „należy mu zapewnić ochronę za pomocą norm kolizyjnych, które są dla niej korzystniejsze niż reguły ogólne”.
Gdy prawo wybrane przez strony zapewnia pracownikowi niższy poziom ochrony niż prawo państwa, które byłoby właściwe (na zasadach opisanych powyżej), gdyby strony nie dokonały wyboru, to w tym zakresie prawa wybranego przez strony nie stosuje się. Zamiast niego zastosowanie znajdzie prawo państwa, które byłoby właściwe, gdyby strony nie dokonały wyboru.
Warto zatem pamiętać, że w razie transgranicznych stosunków pracy do umów znajdują często jednocześnie zastosowanie dwa porządki prawne i polski pracodawca, jeśli chce zatrudniać pracownika, który będzie pracę świadczył w innym państwie – powinien wziąć pod uwagę konieczność znajomości obcych przepisów.
PRZYKŁAD
Przepisy międzynarodowe chronią prawa pracownika
Strony umowy o pracę – polski pracodawca i niemiecki pracownik świadczący pracę na jego rzecz w Niemczech – poddały umowę o pracę prawu polskiemu. Mimo tego polski pracodawca musi przestrzegać obowiązujących w Niemczech – bardziej korzystnych dla pracownika – przepisów, których celem jest ochrona praw pracowniczych. Chodzi tu m.in. o: prawo do urlopu wypoczynkowego, minimalnego wypoczynku dobowego, urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, obowiązki pracodawcy w zakresie bhp, zakazu wypowiadania umów o pracę w wieku przedemerytalnym, w czasie ciąży, urlopu macierzyńskiego i wychowawczego itp.
PODSTAWA PRAWNA
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych.