Rozkłady czasu pracy powinny być uregulowane w układach zbiorowych pracy, regulaminie pracy albo w obwieszczeniu. Najczęściej jednak aktem, w którym są zapisane, jest regulamin pracy. Nie powinny one być jednak zbyt szczegółowe.
Pracownicy są zatrudnieni w równoważnym systemie czasu pracy. W regulaminie pracy wskazano, że norma dobowa może być wydłużona do 12 godzin, a rozkład czasu pracy jest ustalany dla pracowników indywidualnie. Firma ma do tego prawo w zależności od zapotrzebowania na pracę w określonych godzinach i dobach okresu rozliczeniowego.
Rozkład czasu pracy to ustalony u pracodawcy element organizacji pracy. Ma on na celu zagospodarowanie obowiązującego pracowników ogólnego wymiaru czasu pracy. Rozkład określa dni robocze, dni wolne i liczbę godzin pracy pracowników w ciągu doby, tygodnia, miesiąca, okresu rozliczeniowego z uwzględnieniem systemu czasu pracy, w którym pracownik jest zatrudniony.

W regulaminie

Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 20 pracowników, którzy nie są objęci układem zbiorowym pracy, powinni ustalić rozkład czasu pracy w regulaminie pracy. Rozkład jest uzależniony przede wszystkim od systemu czasu pracy, ale także od specyfiki działalności pracodawcy oraz prac wykonywanych przez pracowników. Warto zaznaczyć, że regulamin pracy jest źródłem prawa w zakładzie, co oznacza, że jeżeli pracodawca przyjmie określony rozkład czasu pracy, nie będzie mógł stosować innych nieprzewidzianych w regulaminie. Zatem tworząc regulamin, należy zadbać o możliwość elastycznego gospodarowania czasem pracy. Będzie to możliwe, gdy rozkłady nie będą zbyt szczegółowe, np. nie będą zawierały elementów graficznego rozłożenia czasu pracy w poszczególnych dniach i miesiącach. W przeciwnym razie może to skutkować tym, że pracodawca nie będzie miał możliwości elastycznego organizowania czasu pracy w zakładzie.
W regulaminie pracy należy więc ogólnie wskazać – biorąc pod uwagę określone grupy pracowników oraz system, jaki ich obowiązuje – dni robocze (np. dni od poniedziałku do soboty, z wyłączeniem świąt), liczbę godzin pracy w ciągu doby i tygodnia (np. 12 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień), dopuszczalność oraz zasady pracy zmianowej. Chęć wprowadzenia do zakładu pracy nowego rozkładu czasu pracy czy też systemu oznacza w praktyce konieczność dokonania zmian w istniejącym regulaminie pracy. Oczywiście musi się to odbyć przy zachowaniu procedur wprowadzania tych zmian, w taki sam sposób jak wprowadzanie samego regulaminu.
Harmonogram czasu pracy (indywidualny rozkład czasu pracy) to szczególna forma rozkładu czasu pracy przedstawiająca graficznie rozkład czasu pracy w poszczególnych dniach i tygodniach dla indywidualnego pracownika lub dla poszczególnych grup pracowników. Stąd też często zamiennie używa się pojęcia grafik czasu pracy.

Rozkłady indywidualne

Nie jest jednak wskazane, by w regulaminie umieszczać szczegółowe – indywidualne – rozkłady czasu pracy, tzw. harmonogramy czy grafiki. Regulamin powinien jedynie ogólnie wskazywać, że szczegółowe rozkłady czasu pracy w poszczególnych dobach określać będą indywidualne harmonogramy sporządzane np. przez kierowników poszczególnych działów. Warto także określić, na jakie okresy będą one sporządzane, np. na poszczególne miesiące (okresy te mogą być krótsze lub dłuższe), oraz moment i sposób podania ich do wiadomości poszczególnych pracowników.

Decyzja pracodawcy

Przy takiej regulacji pracodawca pozostawia sobie swobodę w zakresie gospodarowania czasem pracy: ustalania godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy, konkretnych dni pracy oraz sposobu stosowania pracy zmianowej.
Sporządzanie indywidualnych harmonogramów czasu pracy dokonywane jest jednostronnie, bez konieczności odwoływania się do woli czy zgody pracowników. Poinformowanie o grafiku pracownika zobowiązuje go do jego stosowania. Jest to bowiem polecenie służbowe pracodawcy i pracownik bez względu na to, czy harmonogram mu odpowiada, czy też nie, musi się mu podporządkować.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 25 marca 1977 r. (I PZP 60/76, niepubl.) organizowanie procesu pracy, w tym również ustalanie obowiązującego pracowników rozkładu czasu pracy należy do uprawnień dyspozycyjnych kierownictwa zakładu pracy.
PRZYKŁAD
Niezbędna będzie zmiana regulaminu, gdy rozkład pracy jest tam zapisany
Pracownicy w firmie mają pracować od poniedziałku do piątku w stałych godzinach. Jeżeli więc specyfika pracy w firmie nie wymaga szczególnej organizacji czasu pracy, może w regulaminie pracy uregulować zarówno system, rozkład, jak i kwestie związane z planowaniem pracy w poszczególnych dniach. Zatem można ustalić, że pracownicy są zatrudniani w podstawowym czasie pracy, pracują od poniedziałku do piątku w godz. od 7.30 do 15.30. Należy jednak pamiętać, że gdyby pracodawca chciał zmienić godziny pracy np. na 8.00 – 16.00, nie może tego zrobić poleceniem służbowym, lecz musi zmienić w tym zakresie obowiązujący regulamin pracy.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 1041, art. 150 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).