Premia nigdy nie może być uznaniowa. Jej przyznanie i wysokość zależą od konkretnych i sprawdzalnych warunków premiowania. Zasady te określa się w przepisach zakładowych, np. w regulaminie wynagradzania.

Pracownicy działu sprzedaży zgodnie z regulaminem wynagradzania mają prawo do premii. Ze względu na problemy finansowe pracodawca oświadczył, że zawiesza na rok wypłatę premii i nagród.

Mimo to pracownik, który wypełni warunki premiowania, ma prawo domagać się jej wypłaty w wysokości wynikającej z postanowień regulaminu wynagradzania. Pracodawca nie zmienił bowiem treści tego regulaminu i nie wprowadził tej zmiany w życie wypowiedzeniem zmieniającym. Nie zawiesił też przejściowo tych postanowień regulaminu.

Premia roszczeniowa

Jeżeli z przepisów zakładowych (układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania, regulaminu premiowania) lub umowy o pracę wynika, że świadczenie i jego wysokość zależą od konkretnych i sprawdzalnych przesłanek, oznacza to, że mamy do czynienia z premią, a nie z nagrodą (wyrok SN z 21 września 2006 r., II PK 13/06).
Po spełnieniu przesłanek premiowania pracownik ma roszczenie o wypłatę premii, jednak pod warunkiem że nie występują tzw. przesłanki negatywne. Chodzi tu o warunki wyraźnie określone w przepisach zakładowych, które pozbawiają go prawa do premii. Pracodawca może więc zdecydować, że w niektórych sytuacjach premia będzie zmniejszana lub niewypłacana. Decyzja pracodawcy, zarówno w przedmiocie przyznania premii, jak i jej wysokości, podlega kontroli sądu.

Nagroda według uznania

Natomiast gdy o przyznaniu świadczenia swobodnie decyduje pracodawca (brak dokładnych, sprawdzalnych i możliwych do kontroli kryteriów), należy uznać, że jest ono nagrodą. Pracownik nie może zatem żądać wypłaty nagrody, nawet za najlepszą pracę. Wyjątkowo może się jej domagać, jeżeli pracodawca wyraźnie zdecydował o jej przyznaniu.
W związku z powyższym warto zauważyć, że błędne jest sformułowanie „premia uznaniowa”, gdyż premia nie ma nigdy charakteru uznaniowego. Taką cechę można przypisać tylko nagrodzie. Jednak należy podkreślić, że dla powyższego rozróżnienia nie jest istotna nazwa świadczenia. Przy ustalaniu, czy mamy do czynienia z premią, czy nagrodą, należy brać pod uwagę zasady określające sposób przyznawania tego świadczenia.

Nie można dyskryminować

Przyznawanie nagród na zasadzie uznania nie oznacza jednak całkowitej dowolności w tym zakresie. Pracodawca ma bowiem obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy (art. 94 pkt 9 k.p.). Ponadto przyznawanie nagród nie może prowadzić do dyskryminowania poszczególnych pracowników lub ich grup. Pracownicy mają bowiem prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości (art. 183c k.p.).
Myli się jednak ten pracodawca, który twierdzi, że zarzut o dyskryminację może dotyczyć tylko nagrody, skoro zasady przyznawania premii określa regulamin wynagradzania. Jego postanowienia mogą bowiem także nie odpowiadać regułom równego traktowania, jeżeli zostaną nieodpowiednio zróżnicowane.

Nabycie prawa

Pracownik nabywa prawo do premii w przypadku spełnienia przesłanek. Powinien domagać się jej wypłaty w ustalonym terminie. Z kolei roszczenie o nagrodę nabywa się z chwilą zawiadomienia go o przyznaniu nagrody. Po skutecznym zawiadomieniu przez pracodawcę o przyznaniu nagrody pracownik ma prawo do tego świadczenia, którego może on dochodzić przed sądem. Nagroda staje się zatem wymagalna w terminie wskazanym w oświadczeniu pracodawcy jako termin wypłaty.
W razie niewypłacenia nagrody w tym terminie zatrudniony, niezależnie od przyczyny niedotrzymania terminu i choćby nie poniósł żadnej szkody, ma prawo do odsetek z tytułu opóźnienia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Ponadto, jeśli pracodawca złożył pracownikowi oświadczenie o przyznaniu nagrody, a następnie odmawia jej wypłacenia, pracownik może wystąpić do sądu pracy o zasądzenie należnej nagrody.
PRZYKŁAD
Prawo do nagrody nabywa się w chwili, gdy pracownik dowie się o jej przyznaniu
Pracodawca przyznał pracownikowi nagrodę w wysokości 2 tys. zł. Następnie powiadomił go, że wypłata nastąpi 31 sierpnia. W lipcu pracownik wypowiedział umowę o pracę, a ponieważ był zatrudniony na czas określony, umowa rozwiązała się po upływie 2 tygodni. Pracodawca odmówił wypłaty nagrody, uzasadniając, że 31 sierpnia odbiorca nagrody nie był już pracownikiem. Pracownik ma prawo domagać się jej wypłacenia, gdyż nabył do niej prawo z chwilą zawiadomienia o przyznaniu nagrody.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 183c, 29, 772, 94 pkt 9 ustawy z 26 czerwca 1976 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).