Firma może potrącić pracownikowi z jego wynagrodzenia tylko wskazane w kodeksie pracy należności. W innych przypadkach potrzeba pisemnej zgody pracownika.
Przy zawieraniu umowy o pracę na żądanie pracodawcy pracownica podpisała również zobowiązanie, w którym zgodziła się na potrącanie z pensji należności z tytułu mogącego powstać w przyszłości niedoboru. Takie zobowiązanie nie jest jednak ważne.
Przepisy kodeksu pracy przewidują możliwość dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Do potrąceń ustawowych określonymi w art. 87 k.p. należą: alimenty, inne kwoty egzekwowane na podstawie tytułów wykonawczych, zaliczki udzielone pracownikowi, kary pieniężne nałożone przez pracodawcę na pracownika. Jednak poza nimi kodeks pracy dopuszcza potrącenia dobrowolne na rzecz pracodawcy. Mogą one być dokonywane jedynie za zgodą pracownika (art. 91 par. 1 k.p.). Uznaje się, że zgoda pracownika na dokonywanie potrąceń dobrowolnych musi być wyrażona na piśmie. Istotne jest również to, że w momencie wyrażania zgody przez pracownika musi istnieć dług, a pracownik musi być świadomy jego wielkości i istnienia przesłanek odpowiedzialności, gdyż w braku takich zgoda będzie nieważna z mocy prawa. Zgoda pracownika na potrącenia nie może być zatem blankietowa, powinna dotyczyć już istniejącej wierzytelności (wyrok SN z 5 maja 2004 r., I PK 529/03, Pr. Pracy 2004/10/35 i uchwała SN z 4 października 1994 r., I PZP 41/94, OSNP 1995/5/63). W przypadku niespełnienia powyższych warunków pracownik może nie tylko dochodzić wypłaty potrąconej przez pracodawcę kwoty, ale także żądać odsetek i ewentualnie – po wykazaniu przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy – odszkodowania.
Za sprzeczne z prawem (nieważne) jest zatem wyrażenie przez pracownika blankietowej zgody na potrącanie przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów mogących się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji, bez określenia wysokości należności.
Oczywiście może być tak, że niedobór wystąpił i w ten sposób pracownik wyrządził szkodę pracodawcy, do pokrycia której został zobowiązany (np. na podstawie zawartej między stronami umowy o odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone), a po powstaniu tej szkody pracownik nie wyrazi zgody na potrącanie z wynagrodzenia określonych kwot. Wówczas pracodawca może wystąpić do sądu pracy o zasądzenie odszkodowania i po uzyskaniu wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności możliwe będzie już bez zgody pracownika potrącanie z pensji pracownika kwoty wskazanej w wyroku.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 91 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).