Umowa o pracę na czas nieokreślony zawiera postanowienie przewidujące jej automatyczne ustanie w przypadku osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego. Czy taka umowa jest ważna?
Dyrektywa Rady 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r., ustalająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, stworzyła państwom UE możliwość odmiennego traktowania pracowników ze względu na wiek, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, oraz jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Polski ustawodawca nie wprowadził do kodeksu pracy regulacji dopuszczających rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę wyłącznie wskutek osiągnięcia określonego wieku przez pracownika. W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestia ta była rozstrzygana różnie. Ostatnio przeważa pogląd, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę (np. uchwała SN z 21 stycznia 2009 r. II PZP 13/08, OSNP 2009/19-20/248).
Gdy chodzi o dopuszczalność automatycznego ustania umowy z osiągnięciem wieku emerytalnego, należy wskazać, że stosunek pracy ustaje albo wskutek rozwiązania, albo wygaśnięcia. Rozwiązanie stosunku pracy wymaga czynności pracownika lub pracodawcy, chyba że umowa została zawarta na czas określony albo dla wykonania określonej pracy. Z żadną z tych umów nie mamy do czynienia w tym przypadku. Wygaśnięcie to ustanie umowy z mocy zdarzenia określonego w ustawie, niebędącego czynnością prawną. Ustawa nie przewiduje jako przyczyny ustania osiągnięcia wieku emerytalnego przez pracownika. Należy zatem stwierdzić, że ustawa nie dopuszcza automatycznego ustania stosunku pracy z tego powodu. Wskazane postanowienie umowy o pracę jest zatem nieważne. Dla rozwiązania umowy potrzebne będzie dokonanie wypowiedzenia ze strony pracodawcy. Jednakże podanie jako wyłącznej przyczyny wypowiedzenia osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego należałoby ocenić jako wypowiedzenie nieuzasadnione.
Krzysztof Bramorski, radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii BSO Prawo & Podatki